Aliye bir kadın

Hekim Sözü Nisan-Haziran 2024
50

“Kendine Ait Bir Oda”dan ilham alarak, birinci dalga feminizmin İngiltere’deki temsilcisi Virginia Woolf ile Türkiye’deki temsilcisi Fatma Aliye Hanım’ın düşünsel ve sanatsal dünyalarının nasıl kesiştiğini, Tiyatro Boyalı Kuş “Aliye” adlı oyunu ile anlatmayı hedefliyor. Bu sezon tekrar izleyicilerle buluşacak olan bu oyunu kaçırmamanızı tavsiye ederim.

Zeynep Özlem Havuzlu, Senarist

Türkiye’nin ilk profesyonel feminist tiyatro topluluğu Tiyatro Boyalı Kuş’un “Aliye, bir kadın” adlı oyunu, bizi hem biyografik hem de tarihsel açıdan derinlemesine bir yolculuğa çıkarıyor. Oyunun merkezinde yer alan Fatma Aliye Hanım (1862-1936), kadın hakları hareketi, edebiyat ve fikir dünyasında öncü bir isim olarak tarihe geçmiş, edebiyatın kapılarını kadınlara açan ilk kadın romancıdır.

Kadın haklarının güçlü bir savunucusu olan Fatma Aliye Hanım, Türkiye’de kadın meselesini ilk kez romanlaştırdığı gibi aynı zamanda ilk kadın çevirmendir ve biyografisi yazılan ilk kadınımızdır. Ayrıca, monografi, tarih ve felsefe alanında eserler veren, uluslararası arenada tanınan ve ödüllendirilen ilk kadın yazar, ilk kadın yardım derneği kurucusu ve Kızılay’ın ilk kadın üyesidir.

Onun yolculuğu, Osmanlı’nın son döneminden bugüne açılan eşsiz bir kaynak.

“HER DEVİR KENDİ

AMAZON’UNU YARATIR!”

Tiyatro Boyalı Kuş’un sanat yönetmeni Jale Karabekir tarafından kaleme alınan oyun, titiz bir araştırma ve kapsamlı bir arşiv çalışması sonucu ortaya çıkmıştır. Türkçe ve Osmanlıca kaynakların yanı sıra Fatma Aliye Hanım’ın ailesiyle yapılan görüşmeler de oyunun oluşumunda önemli bir rol oynamıştır. Oyun, gerçeklerle kurmacayı bir araya getirerek, Fatma Aliye Hanım’ın hayatını ve mücadelesini sahneye taşır.

Tiyatro Boyalı Kuş’un amacı, başta kadın seyirciler olmak üzere, Türkiye’nin bu önemli öncüsünü tanıtmak, onun edebiyat ve sanat aşkını seyirciye aktarmak ve tüm seyredenlere dönemin zorlu şartlarına rağmen büyük işler başarabilen Fatma Aliye Hanım üzerinden umut aşılayarak ilham kaynağı olabilmektir.

Jale Karabekir, 3 Ocak 2023’te Sanat Kritik’te yayınlanan söyleşisinde şöyle açıklıyor düşüncesini:

“Fatma Aliye Hanım gerçek bir öncü. Özellikle edebiyat alanında, Osmanlı’da roman türünün yeni olduğu bir dönemde roman kaleme alıyor. Beni en çok etkileyen, bu romanlarda kadınların baş kahraman ve özne olmaları. Bu kadınlar dönemindeki romanlarında yer alan kadınlara hiç benzemiyor. Bu kadınlar mücadeleci, direnişçi kadınlar. Hikâyenin içindeki tüm engellemelere rağmen bir çıkış yolu bulabilen kadınlar. Mesela, diğer Tanzimat romanlarındaki gibi intihar etmeyi bir çözüm olarak görmüyorlar. Hatta Muhadarat romanında Fazıla karakteri bunu kendi iç dünyasında tartışıyor. Üstelik kadınlar çalışıyor, kendi paralarını kazanıyorlar, bugünün deyişiyle ekonomik özgürlüklerine sahip oluyorlar, okuyorlar, diploma ve meslek sahibi oluyorlar. Bunlar o dönem için gerçekten ilerici ve devrimci söylemler; ki Fatma Aliye aslında çok baskıcı ve sansürcü bir dönemde yaşıyor. Üstelik önemli bir aileden gelmesinin de kuşkusuz üzerinde bir baskısı olmuştur. Bir de Ahmet Midhat Efendi unsuru var. Bir şekilde hem destekleyici bir kişilik ama hem de aslında Fatma Aliye Hanım’ı sürekli kontrol eden, denetleyen ve hizaya sokmaya çalışan bir zat. Elbette Tiyatro Boyalı Kuş olarak kurulduğumuz 2000 yılından beri çok şey değişti. Ama sanırım Fatma Aliye Hanım ile aramızdaki en önemli ortak nokta sebat etmemiz, başkalarının dediklerine, eleştirilerine kulak asmadan, her ne kadar incinsek, yaralansak bile bunu belli etmeden işimize yoğunlaşarak devam etmemiz ve üretmemiz. Virginia Woolf da yaptığı konuşmada bunu salık veriyor zaten dinleyicilerine. Fatma Aliye Hanım’ın ve Virginia Woolf’un mücadelesi, direnişi ve sebatı bizimle örtüşüyor ve biz de seyircimize bunu geçirmeye çalışıyoruz elimizden geldiğince. Zorluklara, engellere rağmen… Rağmen, sanırım en temel ve önemli kelime!”

2000 yılında kurulan, özgün çalışma teknikleri ve teatral biçimiyle dikkat çeken Tiyatro Boyalı Kuş, bağımsız, alternatif ve profesyonel bir feminist tiyatro olarak faaliyet göstermektedir. Topluluk, 2018’den beri Virginia Woolf’un önemli eseri “Kendine Ait Bir Oda”yı sahneleyerek izleyicilerle buluşuyor.

ALİYE BİR KADIN

Metin ve Reji: Jale Karabekir, Dramaturji: Efsun Pırıl Yeneroğlu, Nelin Dükkancı Yaman, Koreografi: Gökmen Kasabalı, Müzik: Murat Hasarı, Dekor Tasarım: Cihan Aşar, Kostüm Tasarım: Sema Işık Saral, Işık Tasarım: Mehmet Doğan, Jale Karabekir, Reji Asistanları: Tuğçe Yükselel, Hazal Deniz, Hatice Elif Kahraman, Afiş Tasarım: Rauf Kösemen, Fotoğraf: Volkan Erkan, Oyuncular: Tuğçe Yükselel, Nisan Yenigül, Murat Avni Yürekli

130 Dakika / 2 Perde / +12 yaş

Tanıtım Videosu:

https://www.youtube.com/watch?v=sGfwlztyBAY

Röportajın tamamını okumak isteyenler için:

https://sanatkritik.com/soylesi/jale-karabekir-fatma-aliye-hanima-karsi-tum-osmanli-ve-bati-dunyasi/