Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu ve COVID-19 Aşılaması HASUDER Tutum Belgesi

İstanbul Depremine Yönelik Sağlık Hizmetinin Yapılanması Çalışma Grubu Anasayfa

Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu ve COVID-19 Aşılaması HASUDER Tutum Belgesi

Ocak 05, 2021
1352

HASUDER olarak COVID-19 Pandemisinin dünyada kontrol altına alınması ve bastırılabilmesi için etkene karşı nitelikli, güvenli ve etkili aşıların geliştirilmesi ve geliştirilen aşıların bilimsel, etik ve hukuksal ilkeler çerçevesinde topluma uygulanmasının çok önemli olduğunu biliyor ve bu konuda üyelerimizle birlikte hiç durmaksızın çalışma ve çaba içinde olacağımızı bildirmek istiyoruz. Ülkemizin COVID-19 ile aşılama hedeflerine ulaşabilmesi için alınması gereken önlemler ve adımları aşağıda sunulmuştur:

A. COVID-19 Aşı ve Aşılama Politikası

Aşı ile önlenebilir hastalıklara karşı nitelikli, güvenli ve etkili bir aşı ile aşılanmak herkesin hakkıdır. T.C. Sağlık Bakanlığı bu hakkın ülkemizde herkes tarafından kullanabilmesinin temel görevlisi ve sorumlusudur. Bu görevin yerine getirilmesinde politik istek ve kararlılık en açık biçimde, hedefe ulaşana dek sürdürülmelidir.
COVID-19 pandemisi, aşının ne kadar stratejik bir Halk Sağlığı uygulama ürünü olduğunu bir kez daha göstermiştir. Bu nedenle aşı üretimi stratejik hatta ulusal güvenlik konusu olarak ele alınmalıdır. Rutin aşı takvimindeki aşılar ve ülkemizin gereksinim duyduğu antiserumların üretimi ile SARS-CoV-2 virüsü gibi yeni Halk Sağlığı acillerine neden olabilecek enfeksiyon etkenlerine yönelik yenilikçi aşı teknolojilerini içeren özellikle kamusal yatırımlar zaman geçirilmeden yapılmalı ve aşı üretim faaliyetlerine başlanmalıdır. Ülkemizde bu alanda nitelikli bilim insanı potansiyeli vardır, geliştirmek mümkündür ve geleceğe yönelik insan kaynağı yatırımları da planlanıp uygulamaya sokulmalıdır.
COVID-19 aşı uygulamasının ülkemizde hâlihazırda yürütülen Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) uygulanmasını aksatmadan sürdürülmesi gerekir.
Ülkemiz nüfusu göz önünde bulundurularak gerekli COVID-19 aşılarının acilen bu kış döneminde temin edilmesi çok önemlidir. Ancak COVID-19 aşı temininde kamuoyuna açıklanan rakamlar, ülkemizin gereksinim duyacağı aşı miktarı karşısında yetersiz olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle ülkenin tüm olanakları yeterli aşı temini için seferber edilmelidir. Ayrıca COVID-19 pandemisinin etkisinin önümüzdeki yıllarda da devam edeceği öngörüldüğü için gelecek yıllar için de gerekli aşı için bağlantılar ve ülkemizde üretimi için yatırımlara hız verilmelidir.
Temin edilen farklı aşıların uygulanması politikasında tek kaygı aşı etkinliği ve aşılanacak grupların sağlığı olmalıdır. Politika belirleme bilimsel kanıtlar doğrultusunda ve şeffaf olmalıdır.
T.C. Sağlık Bakanlığı ülkemizde tüm paydaşlarla birlikte (başta sağlık meslek örgütleri, tıpta uzmanlık dernekleri, aşılanması hedeflenenlerin temsilcileri dâhil) aşı ve bağışıklama konusunda güven sağlamaya çalışmalıdır. Bu konuda ‘Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı’ ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Aşıya erişimin önünde maddi olanaklar dâhil herhangi bir engel bulunmamalıdır. COVID-19 aşıları belirlenmiş öncelikli gruplar başta olmak üzere herkese en hızlı bir şekilde ulaştırılmalıdır. Ülkemizdeki tüm sağlık çalışanları, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, kırılgan gruplar vb. öncelikli şekilde COVID-19’a karşı aşılanacak kişiler, hizmet sunum olanaklarından en geniş biçimde yararlanılarak planlanmış ve yönetilecek bir süreç içinde aşılanmalıdır.
Bu anlamda ülkemiz için gerekli COVID-19 aşılarının temini zaman geçirilmeden sağlanmalı, toplum bu açıdan kendini güvende hissedecek adımlar atıldığını hissetmeli ve bilmelidir.
Türkiye’nin başarılı bir geçmişi olan bağışıklama hizmetleri COVID-19 Pandemisi nedeniyle baskı altındadır. GBP lojistiği, uygulanması ve izlemlerinde herhangi bir eksiklik-aksama olmamasına büyük özen gösterilmelidir. Aşı kararsızlığı/tereddütü ile reddi konusunda hem gerekli yasal düzenlemeler bir an önce yapılmalı, hem de topluma aşılara olan güven ve isteminin arttırılmasına çaba gösterilmelidir.
Aşı mevzuatı hızla güncellenmelidir. Özellikle Umumi Hıfzıssıhha Kanununda Madde 64 ile verilen yetkiye bağlı olarak Madde 57 ve Madde 72 hükümlerinin çağımız gereklerine uyumlu hale getirilmesinde yarar olacağı düşünülmektedir.
Aşı kararsızlığı/tereddütü ve reddi ile mücadele süreci aktif bilgilendirme, güdüleme ve güven sağlama üzerine kurulmalıdır. Aşılanmayı kabul sürecinde toplumsal ve bireysel güdüleme (motivasyon) teknikleri kullanılmalıdır.

B. COVID-19 Aşı Hizmeti Sunumun Teknik Yönü

Türkiye kitlesel COVID-19 aşılaması için tüm hazırlıklarını çok kısa bir süre içinde tamamlamalı ve bu hazırlıklar hakkında gerekli kamuoyu bilgilendirilmesi yapılmalıdır. Bu bilgilendirmenin aşılara olan güveni de sağlayacak şekilde olması büyük önem arz etmektedir.
T.C. Sağlık Bakanlığı bünyesindeki Bağışıklama Danışma Kurulu (BDK), yılların deneyimi ve birikimi ile bu süreçte aktif rol almalıdır.
Aşı tanıtımı, COVID-19 aşılama hizmetlerinin sunum çerçevesi, roller ve sorumluluklar tanımlanmalıdır. COVID-19 aşısının tanıtımı ve onlardan beklenen rolleri hakkında; bakanlıklar, üniversiteler, meslek örgütleri, STK’lar, medya, diğer kamu kurumları vb. paydaş destekler alınmalıdır.
BDK içinde COVID-19 Aşılama Ulusal Koordinasyon Komitesi (UKK) belirlenmeli ve ayrıca bilim insanlarının görüş ve önerilerini dikkate almalı ve gerektiğinde bilimsel toplantılarla açıklamalar ve bilgilendirmeler yapmalıdır.
COVID-19 aşılama hizmetlerinin sunumunda toplumda aşılanma için istek oluşturma için etkili ve sürekli iletişim kanalları oluşturulmalıdır.
COVID-19 aşılama sistemi için kayıt ve sürveyans sistemi oluşturulmalıdır. Aşı hizmetleri için temel ihtiyaçlar belirlenmelidir. Her türlü destek malzemelerin ve kişisel koruyucu ekipmanların sürekliliği sağlanmalıdır.
Program hedefleri pandeminin epidemiyolojik durumuyla şeffaf biçimde izlenmeli ve kamuoyuyla paylaşılmalıdır.
Aşı lojistiği ve gereksinimler için envanter çalışmaları yapılmalı, kaynak ve bağlantılar sağlanmalıdır.
Atık yönetimi malzemeleri temin edilmeli, dağıtımı yapılmalı ve bertaraf sistemleri tanımlanmalıdır.
COVID-19 aşılaması için ülkemizde öncelikli risk grupları, sayıları ve aşılama planları yapılmalı ve şeffaf bir biçimde paylaşılmalıdır.
Önceliklendirilen risk gruplarının aşılanması için sağlık insan gücü, fizik mekân ve zaman planlaması yapılmalı ve ilgili kesimlerle paylaşılmalı. Gerekiyorsa emekli sağlık çalışanları, sağlık alanında üniversitede örgün eğitimi tamamlamış ancak herhangi bir yerde çalışmayan sağlık meslek mensupları eğitimler yapılarak görevlendirilebilir.
Aşılama nerede (evde, Aile Sağlığı Merkezlerinde, kamu ve özel sağlık kuruluşlarında, gezici hizmetler gibi) ve nasıl (randevulu/randevusuz) yapılacağı COVID-19 pandemisinin tedbirleri göz önüne alınarak planlanmalıdır. Bunun için e-devlet, HSYS, HES, e-nabız uygulaması vb. üzerinden kişiye özgü planlama ve programlamalar yapılması yararlı olabilir.
Denetim sistemi kurulmalı, eğitimli ve yetkin ekipler oluşturulmalıdır. Bunlar için gerekli alt yapı, malzeme, araç-gereç vb. sağlanmalıdır.
COVID-19 aşısının Aşı Takip Sistemine entegrasyonu (aşı, temel gereksinimler için kayıt, stok, stoktan düşme) tamamlanmalıdır.
Tedarik zinciri boyunca COVID-19 aşılarının ve yardımcı ürünlerin bütünlüğünü sağlamak için güvenlik düzenlemeleri oluşturulmalıdır.
Aşı farmakovijilans faaliyetlerinin planlanması ve yürütülmesi için kılavuzlar, belgelenmiş prosedürler ve araçlar (aşıların ardından gelişebilecek yan etkilerin raporlaması, soruşturması, nedensellik değerlendirmesi, risk iletişimi ve yanıtı) hazırlanmalı ve belirlenmelidir.
Üreticilerin yükümlülük prosedürleri (güvenlik verilerini toplama, risk yönetim, TİTCK bildirim) tanımlanmalıdır.
Aşılar sonucunda istenmeyen sağlık sonuçları olması durumunda tazminat programları oluşturulmalı ve işlerliği sağlanmalıdır.
Sosyal medyayı, toplum algısını ve infodemiyi takip mekanizması kurulmalıdır.
Aşı, aşı ekipleri ve araç-gereçlerin güvenliklerini sağlayıcı önlemler alınmalıdır.