Page 23 - Hekim Sözü (Sayı 18) Kasım-Aralık 2021

DOSYA

2010 yılında bu oran on işçiden birine tüketicisi kılmaktadır. bizi sağlıklı kılamaz. Artık sağlığımız
düştü. Çünkü verimlilik devriminin Sağlık bir zamanlar kamusal kaynak- bizden çalınmıştır ve geri kazanmamız
sonuna gelinmiş, beden işçilerinin lardan yurttaşlara fon dağıtıcı, geliri için para ödememiz gerektiğine ikna
verimini daha fazla arttırma ve kâra yeniden dağıtan, sosyal denge unsuru, edilmişizdir.
dönüştürmek için daha çok artı değer sosyal devlet işlevi olarak devlet bütçe-
yaratma şansı kalmamıştı. Kapitalizm BİR META OLARAK SAĞLIK
doğal sınırlarına dayanmış, öngö- sinden ödenen bir GİDER kalemi iken VE YALIN HASTANE
rülmüş olduğu gibi kârlar düşmüş, artık bölünüp satılabilir parçalar halin- Yeni sömürü düzeni modeli de bir
endüstriyel verimi arttıramaz olduğu de metalaştırılan, talebi kışkırtılan, her otomobil fabrikasından başlıyordu.
için artık yeni ihtiyaç, tüketim mal ve piyasa malı gibi ulaşımı kolaylaştırılan Bu kez merkez Toyota’dır. Toyotaizm
hizmetleri yaratmak zorundaydı. Bu sağlık hizmetlerini tüketmek isteyen esnekleşme, yalın üretim adı altında
nedenle temel insan hakları bağla- müşteriye satarak GELİR getiren bir işin yapılış şeklini ve emeğin üretim
mında devlete yükümlülükler getiren, mala dönüştürülmüştür. Artık sağlık ilişkilerini nerede ise tümüyle değiştiri-
eksik rekabet alanı olan, piyasanın kurumları “sağlıkta dönüşüm jargo- yordu. Bu modelin belki de en önemli
başarısız olacağı bilinen sağlık sektörü nu” olarak birer ticarethane -işletme farkı tüm süreçlerin sayısallaştırılma-
insanlık için tehlike riski göze alınarak olmuşlardır. Kamu sigorta kurumu ta- sıydı. Zaman enformasyon toplumu
ticari uygulamalara açılıyordu. rafından yapılan geri ödeme de aslında zamanıydı. Hizmet sektörü, bilgi
eskinin hak sahibi olan yurttaşlardan işçiliği toplam çalışanların çoğunlu-
Çalışanların çoğunun kendi nam ve fazlasıyla toplanan sağlık vergisinden ğunu oluşturuyor, her şey çok hızlı
hesabına çalıştığı, bağımlı çalışan -GSS primi- karşılanmaktadır. değişmeye göre ayarlanıyordu. Statü
oranın çok düşük olduğu erken liberal engelleri azaltılıyor, daha küçük takım
dönemi, takip eden sosyal refah devle- Sağlık, bireylerin değiştirilmiş sağlık çalışması önemseniyor ve verimlilik
ti dönemini ve son olarak günümüzün algısıyla yönlendirildikleri bir tüketim için ekipler arası sürekli bir yarışma
nerede ise tüm çalışanların bağımlı alanına dönmüştür. Şehir (Şirket) Has- düzeni kuruluyordu. Eğitim, her de-
çalışan haline geldiği, küresel ölçekte taneleri artık sağlık üretim merkezleri ğişikliğe uyum sağlayabilme, evin de
az sayıda şirketin tüm dünya ekono- değil tüketim merkezleridir. Mimarisi iş yeri olması, mesai saati istirahat za-
misine egemen olduğu neo-liberal, bile hegemonyanın hem iç (çalışanlar) manı ayırmaksızın sürekli çalışabilme
post-endüstriyel dönemi, yani kapita- hem dış (hastalar) müşteriler üzerinde yanı sıra ve artık sabit olmayan ücret
lizmin bu üç farklı dönemini birbirine üretimi için tahakküm kuran heyula şirketin ve bireyin performansına bağlı
karıştırırsak ne dünyayı anlayabiliriz yapısıyla birer sağlık tüketim merkezi kılınıyordu. Yeni liberalizm beden ve
ne de kurulan sağlık piyasasını. olan bu şirket hastanelerinde, müşte- iş saatleriyle yetinmiyor, hiçbir garanti
rinin kullanım alanları alabildiğince
DÜNYA DEĞİŞİYOR, TABİİ Kİ konfor algısı yaratacak şekilde iken vermeksizin çalışanın ruhunu da kendi
“HEKİMLİK” DE sağlık üretimi lüks otellerin mutfağı kendini parçalarcasına sömürüp,
Sağlık hak olmaktan çıkarılıp kişisel gibi ‘dar’ alanlarda yapılmaktadır. He- gönüllü olarak sunmasını istiyordu.
tüketim malı olarak piyasaya sürü- kim ise ileri derecede uzmanlaştırılmış, Byung-Chul Han Psikopolitika’sında
lebilir mi? Kışkırtılmış, korkutularak parçalanmış üretimin kendi parçasını “bu neoliberal performans öznesi
oluşturulmuş bireysel talepler ve bunu yapandır ki şirket hastanesinde hekim ‘kendinin girişimcisi’ olarak kendini
karşılamak için ticari olarak üretil- adı kelimenin gerçek anlamında “ya- gönüllü ve tutkulu bir şekilde sömü-
miş sağlık hizmeti ile sağlıklı olabilir pan personel”dir. rür.” diye tanımlar bu hali.
miyiz? Bu yolla toplumsal sağlık Günlük yaşamın parçalarının piyasada
sorunları çözülebilir mi? Bedelini Dijitalleşmenin getirdiği teknolojik mal olarak satılması süreci olan me-
ödeyemeyenler hizmetten dışlanabilir imkanla bir ağ toplumuna, o tekinsiz, talaştırma, sağlık sektöründe giderek
mi? Bu sorular toplum gündeminden karanlık bencilliğini çağrıştıran daha artmış ve sonuçta ‘tıbbi endüstriyel
saklanmakta, toplum her gün artarak güzel ifadesiyle söylersek şebeke kompleks’ olarak adlandırılan bir yapı
medikalizasyona uğratılmaktadır. toplumuna dönüşen bu dünya aynı ortaya çıkmıştır. Sağlık bakımı alınıp
Medikalizasyon (tıplaştırma), günlük zamanda bir risk toplumudur. Öyle satılan bir mal haline geldikçe yani
yaşamın ya da toplumsal sorunların sigorta edilebilir riskler değil, doğa- metalaştıkça, “girişimci ve şirketleş-
“normal” olan yönlerini, tıbbi sorunlar nın toptan katledilmesini de içerecek miş” tıp gelişmiştir. Şirketleşmiş tıp
olarak kavramsallaştırarak bunlara şekilde nükleer ve genetik oynamala- kuruluşları (kamu ya da özel) mal pi-
tıbbi ya da teknik çözümler önermeye rında getirdiği gıda ve iklim riski gibi yasasındaki diğer şirketler gibi sadece
eğilim olarak tanımlanır. Bu tıbbın tüm insanlığı topyekûn etkileyebilecek kâr amacına yönelmiştir.
modern toplumda sahip olduğu top- risklerdir bunlar. Toplumsal sağlı-
lumsal kontrol mekanizması işlevini ğa bu açıdan baktığımızda kolayca Bilginin dijitalizasyonu gerek hekim-
yürütmesini sağlayan bir araçtır. Bu görebilir ki o yeni nesil şarlatanların lik uygulamalarını, gerekse de hasta
süreç bir bütün olarak insan bedenini pompaladığı sağlıklı olmak için her doktor ilişkisinin niteliğini tümden
metalaştırmakta, insanı ucu bucağı gün avuç avuç içmemiz önerilen değiştirmektedir. Kapitalizmin bu ör-
olmayan bir sağlık mal ve hizmetleri vitaminler, tüm o kontroller, taramalar gütlü döneminde piyasanın görünmez

KASIM-ARALIK 2021 hekim sözü 21