Page 20 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

DOSYA

Aşının ekonomi

politiği

Zeynep Sedef Varol*

Ülkeler arası maske savaşlarından aşı savaşlarına geçiş
yapıldı. Oysa bugün Covid-19’un küresel maliyetinin %0.059’u
ile herkese yetecek aşı üretilmesi mümkündür.

arih boyunca toplumların açısından heroik evre (1930’lar ve söylemiştir. Bu aşı pazarının garanti-
ölümcül bulaşıcı hastalıkları öncesi), gelişme ve farklılaşma evresi lenmesi için de gerekli bir adımı ifade
Tyenmesini sağlayan aşı sadece, (1940-1980), özelleştirme evresi (1970- etmektedir. Bu dönemde temel bağı-
bilimsel ve halk sağlığı ile ilgili bir 1990) ve kamu özel ortaklıkları (1990 şıklama kapsamındaki aşıların üretimi
konu olmayıp, sosyal, ekonomik sonrası) olmak üzere dört dönemde için ABD, Kanada, İngiltere gibi
ve politik bir meseledir. Covid-19 incelenmektedir. 18. yy’de bulunan ülkeler kamu yatırımı yapmıştır. Bu
1
pandemisi güncel olarak bu meseleyi çiçek aşısı, 19. yy’de bulunan kuduz yatırımlar özel şirketler aracılığıyla aşı
insanlık tarihinde yaşayarak bir kez aşısı heroik evrenin ilk adımlarıdır. üretiminin sürdürülmesini sağlarken
daha deneyimlemeye vesile olmuştur. Bu adımları Pasteur Enstitüsü’nün küresel ölçekte bir pazarı da beslemiş-
Sağlık iş gücü ve gerekli malzemenin kurulması izlemiştir. Gelişme ve fark- tir. Sanofi-Pasteur, Merck & Co., GSK,
yani kaynakların pandemiyle müca- lılaşma evresinde konjuge aşılar gibi Wyeth, Novartis ve Johnson & John-
delede yetersiz kalması virüsün Çin gelişmiş teknolojilerin devreye girdiği son aşı pazarının tamamına yakınını
sınırlarını aşıp dünyaya yayılana kadar görülmektedir. Bu dönemde ulusal aşı kontrol etmektedir. Ancak bu şirketler
aslında ‘kar getiren’ ve ‘ekonomiye za- üretimi söz konusuyken DSÖ bağı- aşı üretimini Brezilya, Hindistan,
rar veren’ bir mesele olarak ele alınma- şıklama konusunda en önemli otorite Güney Kore, Japonya, Meksika gibi
masıyla ilgilidir. Olası bir pandemiye olmuştur. Gelişmekte olan ülkelerin ülkelerle iş birliği içinde yapmaktadır.
kaynakların önceden ayrılması küresel kendi aşı ihtiyaçlarının %80’ini karşı- Dolayısıyla genel bağışıklama prog-
kapitalizm açısından sermayenin ‘kar- ladığı bu evre polio eradikasyon prog- ramı içinde olan ucuz aşıların üretimi
lı’ olmayan bir alanda bekletilmesidir. ramının da gerçekleştirildiği evredir. bir nevi Asya pazarında gelişmekte
2018 yılından bu yana SARS, MERS 1980’lere gelindiğinde kamu kurumla- olan ülkelere bırakılmıştır. 1,2
benzeri aşısı olmayan virüs hastalıkları rının özelleştirilmesinden payını alan Sağlık alanında neoliberal politikala-
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) gün- aşı üretimi ‘kar getirmeyen’ bir alan rın etkisiyle hastalık ve tedavi odaklı
demindeyken Covid-19 virüsü sınırları haline gelmiştir. 1 stratejiler ilaç endüstrisinin dünya-
aşıp küresel ekonomiye tehdit oluştur- Aşının ürüne dönüşme aşaması kar daki en karlı alanlardan biri olmasını
duğunda aşı çalışmalarının başlaması açısından düşük karlı olan bir alan sağlarken, esasen bu politikaların baş
‘aşı pazarı’nın tarihsel dönüşümüne olduğu için az sayıda ilaç şirketinin aktörü olan Dünya Bankası,IMF gibi
dair güncel bir örnektir. ilgi duyduğu bir alandır. Bu yüzden uluslararası kuruluşlar aşı üretiminin
son 30 yılda genel bağışıklama prog- kar getirmeyen bir alan olarak pazarda
YENİ PANDEMİLER ÖNCESİ
AŞI PAZARI ramında yer alan aşıların üretiminde yer almasına neden olmuştur. Bu
Aşı üretim süreçleri ekonomi politik bile sorun yaşanmıştır. 2000’li yılların da aşı üretiminin dünyada bir sorun
başında Birleşmiş Milletler aşı üretimi haline gelmesine sebep olmuştur.
için kamusal yatırımın şart olduğunu 2001 yılında DSÖ, UNICEF, DB,
*Dr., Halk Sağlığı Uzmanı, TTB Halk Sağlığı Kolu
18 hekim sözü OCAK-ŞUBAT 2021