Page 16 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

DOSYA

sion, 2018). Bu nedenlerle 1999 yılında
7
GMP kriterlerine uygunluk sağlanamadığı
için Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi’n-
de yeni yöntemle üretilen tetanoz aşısı
kullanıma girememiştir .
7,8
1998 yılında aşı üretim faaliyetleri durdu-
rulan Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi,
2 Kasım 2011 tarihinde kapatılarak o
tarihte yeni kurulan Halk Sağlığı Kurumu
bünyesinde yer alan Ankara Halk Sağlığı
Merkez Laboratuvarı haline dönüştürül-
dü. 7
İki binli yıllarda aşıların Türkiye’de
üretimi konusunda tekrar ilgi artmıştır.
2009 yılında beşli karma (DaBT-IPV-Hib),
2011 yılında dörtlü karma (DaBT-IPV)
de tetanoz, gazlı gangren, difteri, kuduz, 3 yıllık alımı yapılırken kademeli olarak
şarbon akrep serumları da üretilmiştir.
Kaynaklar paketleme ve enjektöre dolum teknolojisi
1976’da kuru BCG aşısının deneysel
1) Jenner E, Inguify into the Causes üretimi başladı, 1983’te de kuru BCG ülkemize getirilmiştir. 2010 yılında zatür-
and Effects of the Varioiae Vaccinae, re aşısı (KPA-Konjuge Pnömokok) yine 3
1798 aşısı üretimine geçildi. Ülke de hastalık- yıllık alım garantisi karşılığı paketleme,
2) Saçaklıoğlu F, Davas A, Döner B ların yok olması ile 1971’de tifüs, 1980’de
ve ark. Aşı Pazarı Can Pazarı: Aşı enjektöre dolum yanında formulasyon
Üretiminin Perde Arkası. Türk Tabip- çiçek aşısı üretimi sonlanmıştır. 1980’li teknolojisinin de ülkemize getirilmesi sağ-
ler Birliği Merkez Konseyi, Ankara, yıllardan bu yana biyoteknoloji (BT) ve
Mart 2003. ISBN: 975-6984-47-3. lanmıştır. Halen yerli bir firma tarafından
informatik teknoloji (IT) alanında geliş-
3) Kılıç AO, Solmaz G, Turaç G. akrep ve yılan antiserumları da üretil-
Ülkemizde aşı Ar-Ge potansiyeli. melerle rutin bağışıklama programında
“Şenel S, Derici KM (Editörler). Aşı: kullanılan rutin aşılar yeni teknolojilerle mektedir. 2015 yılında yedi yıllık alım
Akademik, Endüstriyel ve Resmi garantisi ile tetanoz ve difteri aşılarının
Otorite Yönüyle. Hipokrat Yayınevi, üretilmeye başladı, yeni subünit aşılar
Ankara, 2020. s. 1-9. kademeli olarak antijen üretimine kadar
geliştirildi. 1990’lı yıllara gelindiğinde
5,6
4) Jackson, Alan C., ed. (2013). yapılması planlanmıştır. 2018 yılı içerisin-
Rabies: Scientific Basis of the Disease Refik Saydam Hıfsızsıhha Kurumu tara-
and Its Management (3rd ed.). Ams- fından toplam 18 farklı tip aşı üretildiği de dolumu yapılırken 2019 yılında antije-
terdam: Academic Press. pp. 3–6. nin tamamen yerli üretilmesi planlanmış
ISBN 978-0-12-397230-9. görülmektedir. Refik Saydam Hıfzısıhha ancak başarılamamıştır. Sağlık Bakanlığı
5) Delioğlu Gürhan Sİ, Sağlam Enstitüsü’nün çağa uygun teknolojilerle
Metiner P, Gül A, Kımız I. Aşı tek- yenilenmemesi sonucu olarak, 1995 yılın- bünyesinde Halk Sağlığı Genel Müdürlü-
nolojisi: Geleneksel aşıdan güncel bi- ğü tarafından halen akrep ve difteri serum
yoteknolojik aşıya. CleanRoom News da Semple tipi kuduz aşısı, 1996’da DBT
Gazeteden. Sayı 7, 2018. sf.16-17 üretimi devam etmektedir. Bunun yanın-
üretimi durdurulmuş ve 1998 yılında eski
6) Hilleman MR.Vaccines in historic da öncelikle diğer stratejik serumlar ile
evolution and perspective: a narrative teknoloji ile üretilen BCG aşısı üretimi-
of vaccine discoveries. Vaccine. 2000 ne, ekonomik olmaması nedeniyle son hepatit A, Hepatit B, Suçiçeği aşısı yerli
Feb 14;18(15):1436-47. doi: 10.1016/ aşı üretimleri de hedeflenmektedir. 9
s0264-410x(99)00434-x. verilmiştir. Sonuç olarak Refik Saydam
7) Satman İ, Türkiye’de Aşı ve Serum Hıfzıssıhha Kurumu’nda aşı üretiminin Günümüzde neoliberalizmin ve vahşi
Üretiminin Tarihçesi, https://www. durdurulduğu 1998 yılından beri Türki-
tuseb.gov.tr/tuhke/uploads/genel/files/ kapitalizmin sağlık politikalarını yönlen-
haberler/Turkiyede-Asi-Serum-Ureti- ye’de lisanslı bir aşı üretilmemektedir. dirdiği, devlet anlayışının sosyal devlet
minin-Tarihcesi.pdf
Aşı üretiminin sona ermesi ile aşılar satın olmaktan uzaklaştığı görülmektedir. Geç-
8) Demir-Dora D. Aşılarda iyi imalat
uygulamaları (GMP). “Şenel S, Derici alınarak temin edilmektedir. mişte kamu kurumları tarafından üretilen
KM (Editörler). Aşı: Akademik,
Endüstriyel ve Resmi Otorite Yönüyle. DSÖ 1992 yılında güvenli ve iyi üretim ve stratejik ürün olan aşılar artık KÖİB
Hipokrat Yayınevi, Ankara, 2020. yatırımları ve özel sektörün ilgi alanı
s. 73-81. konusunda bir kılavuz yayınlanmıştır. 7
9) https://hsgm.saglik.gov.tr. Türki- ABD Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) ve olmuştur. Dünya özellikle son 30 yıldır
ye’de Aşının Tarihçesi Avrupa Birliği İlaç Ajansı (EMA) da “İyi Ters Aşı Bilimi (Reverse Vaccinology) ve
10
10) Moxon R, Reche PA, Rappuoli R. Üretim Uygulamaları” (GMP) konusunda in siliko immünolojik tekniklerle yeni bir
Editorial: Reverse Vaccinology. Front 11
Immunol. 2019 Dec 3;10:2776. doi: kılavuzlar yayınlamışlardır. Türkiye’de döneme girmiştir. Bu yöntemlerle önce
10.3389/fimmu.2019.02776. eCollec- veteriner ve beşeri aşı üretiminde ilgili yapay zeka ortamında modellenen ve
tion 2019.
bakanlıklar Avrupa standartlarını esas aminoasit veya gen dizileri belirlenen aşı
11) Bulut V, Hardalac F. Dönüşüm-
sel İmmünolojide in Siliko Modelleme alarak Güncel İyi Üretim Uygulamaları adayları seçilmekte ve AR&GE çalışmala-
ve Algoritmalar Turkiye Klinikleri (cGMP) ve Avrupa Farmakopesi kuralla- rı sonra klinik öncesi ve klinik denemeler-
J Immun Allergy-Special Topics
2017;10(1):18-28 rını benimsemiştir (European Commis- le çalışmalar sürdürülmektedir.
14 hekim sözü OCAK-ŞUBAT 2021