Page 15 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

DOSYA

mesi gibi maddeler de eklendi. 1915 ile Osmanlı’da “Dârü’l-Kelb Tedavi- teri ve veba aşıları ilk kez uygulandı.
tarihli son nizamnamede ise Osmanlı hanesi” kurdular. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı yıllarında yoğun kala-
Devleti’nde yaşayan herkese altı aylık, ilk kuduz aşısı ise Mekteb-i Tıbbiye-i balık ve kötü hijyen koşulları tifüsün
yedi yaşında ve 19 yaşı sonuna kadar Askeriye-i Şahane’de 1888 yılında yaygınlaşmasına neden olmuştu. O
olmak üzere üç defa aşılanma mecbu- üretildi. 1892’de bu laboratuvarlarda dönemde Dr. Reşat Rıza Bey, Dr. Tev-
riyeti getirildi. 2,3 ilk çiçek aşısı üretimi de başladı. Bu fik Salim ve Dr. Refik Saydam tifüse
tarihte İstanbul’da büyük bir kolera karşı aşı çalışmaları yapmışlardır.
Pasteur bir tıp hekimi olmaması ne- 2
deniyle uzun süre yeterli mali destek salgını çıktığında . Abdulhamit Pas- Kurtuluş savaşı sırasında zor koşullar
alamamış ve çalışmalarına güven teur’den yardım istedi. Pasteur en iyi altında da hayvan ve insan aşıları
duyulmamış bir bilim insanıydı. 1885 asistanlarından biri olan Dr. Chante- üretilmeye devam edildi. İstanbul’un
yılında kuduz aşısıyla ilgili başarılı so- messe’i gönderdi. Dr. Chantemesse işgali sonrasında aşı merkezi önce
nuç aldığında bile çalışmalarına uzun salgın sonrasında İstanbul’da kalmayı Eskişehir, daha sonra da Kırşehir’e
süre değer verilmedi ve tıp etiğine istemedi ve Pasteur’ün diğer bir öğren- taşındı. Aynı dönemde Afyon’da da
uygun olmayarak 9 yaşındaki Joseph cisi olan Dr. Nicolle İstanbul’a taşındı çiçek aşısı üretilmeye devam edildi.
Meister’e yaptığı uygulama nedeniyle ve uzun yıllar hekimlik yaptı. Erzurum’daki serum laboratuvarı Rus
yargılandı. 1886’da 350 kişiye uygula- İstanbul’da Demirkapı’da 1893 yılında işgali sırasında Halep, Niğde, Sivas ve
dığı kuduz aşısı çalışmalarında sadece kurulan Bakteriyolojihane-i Şahane Erzincan’a taşındı. Kastamonu’da da
4
bir kişi öldüğünde kabul gördü. Mali 1895 yılında Nişantaşı’na taşındı. Dr. aşı üretimi yapıldı.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda
tüberküloz, tifüs ve sıtma gibi birçok
bulaşıcı hastalık önemli sağlık sorun-
larının başında gelmekteydi. Mustafa
Kemal Atatürk’le yaşıt olan Dr. Refik
Saydam Cumhuriyetin ilanından
bir gün sonra Sağlık Bakanı olarak
atanmıştır ve görevini 14 yıl boyunca
sürdürmüştür. Dr. Refik Saydam’ın
çabalarıyla Türkiye’de verem (BCG)
aşısı üretimine 1927 yılında başlandı
ve daha sonra aşı çalışmaları için 27
Mayıs 1928 tarihinde kurulan Hıfzıs-
sıhha Enstitüsü görevlendirildi. Aynı
dönemde Paris Pasteur Enstitüsü’nde
eğitim almış olan Zekai Muammer
Tunçman, Diyarbakır’daki Kuduz
Enstitüsü’nde görevlendirilmiş ve 1927
yılında Semple tipi kuduz aşısını üret-
destek almak için birçok devlet ada- Nicolle ve yardımcısı Dr. Adil Bey bu- miştir. Bu çalışmaları nedeniyle Fran-
mına yazdığı mektuplardan birisi de rada çalıştı. Bakteriyolojihanede difteri sız Hükümeti tarafından 1959 yılında
2. Abdulhamit’e yazılmıştır. Pasteur serumu üretilmeye başlandı, sıtma ve Légion d’honneur nişanı verilmiştir.
İstanbul’a gelerek burada çalışma Şark çıbanı hastalıkları çalışıldı. Bu- Türkiye’de 1931’den 1996 yılına kadar
yapabileceği önerilerek davet edilmiş, rada sırasıyla 1896’da difteri, 1897’de tetanoz ve difteri aşıları bu enstitüde
ancak Fransa’dan ayrılmayı kabul sığır vebası aşıları üretildi. O yıllar üretildi. Dr. Refik Saydam Hıfzısıhha
etmemiştir. Bunun üzerine ikinci İstanbul’da Fransız ve Alman hayran- Enstitüsü’nde 1937’de ise kuduz aşısı
öneride Osmanlı’dan üç öğrencinin larının politik çekişmeleri arasında üretimi başladı. Sağlık Bakanlığı’nın
Pasteur’la çalışmak üzere gönderilme- kaldı. 1898’de Osmanlı’yı ziyaret eden sitesinde yer alan bilgiye göre, 1938
si teklif edilmiş ve bu teklif Pasteur Kayzer Bakteriyolojihaneyi gezmek yılında kolera salgını için Çin’e aşı
tarafından uygun bulunmuştur. istediğinde izin vermedi ve gözden gönderildi. 1942 yılında tifüs aşısı
Karşılığında . Abdulhamit Pasteur’e düştü. İttihat ve Terakki Partisi Dr. ve akrep serumu üretimi başlarken
2
“Mecidiye Nişanı” ve 10.000 Frank’lık Nicolle’ü hedef haline getirdi. Veba 1947’de Biyolojik Kontrol Laboratuvarı
mali destek sağlamıştır. 1886 yılında salgınıyla uğraştığı 1901 yılında istifa kuruldu. 1950’ye gelindiğinde Türki-
İstanbul’dan Paris’e giden heyette ilk ederek Fransa’ya dönmüştür. Onun ye’deki influenza laboratuvarı Dünya
Dr. Hüseyin Remzi Bey, Zoeros Paşa yerine bir Fransız hekim olan Remlin- Sağlık Örgütü tarafından Uluslararası
ve Veteriner Hüseyin Hüsnü Bey’dir. ger geldi ve 1908’e kadar çalıştı. 1903 Bölgesel İnfluenza Merkezi olarak
Bu heyet yaklaşık bir yıl sonra geri dö- yılında kızıl serumları üretildi, 1911 tanındı ve influenza aşısı üretimine ge-
nerek, yanlarında getirdikleri teknoloji yılında tifo, 1913 yılında kolera, dizan- çildi. 1968’de kurulan serum çiftliğin-

OCAK-ŞUBAT 2021 hekim sözü 13