Page 19 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

DOSYA

ortadoğulu esmer aktörlerin çok lazımsa kurgu bir kehanette bulunmak istiyo-
bozuk bir Türkçeyle canlandırdığı, her rum. Bu imge muhayyileme geçen gün
nedense Anglo-Sakson çıkarlarını bu tevdi edilen; “Kafeciler, lokanta esnafı ne
coğrafyanınkinden üstün tutan Bond yapacak?” suali üzerine yerleşti. Aslında
yancısı karakterler olarak boy göstere- birçok alışkanlığımızın, eğilimimizin
biliriz. Yani biz filmde kendimizi batılı ve yatırımımızın çok da hayati ya da
ile özdeşleştirip oryantal karakterleri hor sürdürülebilir olmadığını, hatta çevre ve
görürken o karakterler bizi remzetmek- salgınlar zemininde zararlı olabileceğini
tedir. Tabii Bond’un her macerasında bu süreçte idrak etmiş olmalıyız. Hal
kendisine tahsis edilen yüksek teknoloji böyle olunca yeme içme sektörünün
arabayı paralayıp, Bond kızının ve bir iki özellikle İstanbul’da dünya çapında az
yakın arkadaşının ölümüne sebep olarak benzeri olan (Hong Kong? Pekin? Belki
arkasında harabe bırakması ile; Bond’un Paris?) yaygınlığı da sorgulanmalı. Bura-
anavatanı ve filmlerini üreten kolonisinin dan çıkarak, küçük işletmelerin ABD’de,
salgın kontrolündeki başarısı arasında Almanya’da örneği görülen panayır alanı
bağlantı kurabilirsiniz. açık hava standı modeline yönelmele-
rini, belediyelerin Pazar alanı gibi, açık
ÇALIŞMADA YER ALMAYAN
POPÜLASYONLARA AŞI YAPILIR havada gezerken yeme içme alanları tesis
MI? etmelerini hayal ettim. Bu hayal, aşılar ve
Özel durumlar dışında yapılır. Birincisi sair COVID-19 ürünlerinin yakında kapi-
örneğin sanılanın aksine bizde uygulan- talizmde mutat olduğu üzere talebin üze-
maya başlanan Coronavac aşısının erken rinde bir arza ulaşacakları öngörüsüyle
klinik çalışmalarına ve Çin’de Temmuz birleşince, çeşitli emtianın yanında aşıla-
ayında acil kullanıma sunulmasına dayalı rın da tezgahlarda satıldığı, hatta oracıkta
65 yaş üstü güvenlilik verisi vardır. Ama kişilere özel üretildiği, bir köşede antikor-
daha önemlisi onay öncesi klinik çalış- larınızın bakıldığı, renk renk ışıklı maki-
malara özel durumlar dışında “hassas nalarda hastalık riskinizin tesbit edildiği,
popülasyonlar” (yaşlılar, gençler, gebeler, mutant varyantlarınızın horoskopunun
emzirenler, azınlıklar, engelliler, başka okunduğu bir distopik tabloya dönüştü.
hastalığı olanlar v.b.) katılmaz. Bunun Filhakika, günlük haberleri izlediğinizde
iki etik sebebi vardır: 1. Katılımcıların aşılar, ilaç adayları ve tanısal yöntemlerin
korunması. Hassas popülasyonlar ancak gidişi arzın talebi geçeceğinin önemli bir
doğrudan birey olarak tıbbi fayda göre- göstergesi. Sürekli eleştirdiğimiz medya/
bilecekleri klinik çalışmalarda katılımcı informasyon döngüsünün kırılması da bi-
olabilirler. Faz 3’te bu henüz bilinme- zim yetilerimizin ötesinde. Yani gerçekten
mektedir. 2. Çalışmaların kısa zamanda tedavi ve tanı araçlarının tamamlayıcı tıp
geçerli sonuç verebilmeleri için katılımcı ürünlerinin yanında internet ve tezgah
popülasyonu mümkün mertebe homojen üstüne indiği günlere hazırlıklı olmalıyız.
ve karıştırıcı (confounding) faktörlerde Hem Coronavirus SARS2 dışı, öncesi ve
arınmış olmalıdır. sonrası bir çok virüsün kronik hastalık-
lardan daha fazla can ve kaynak kaybına
Buna mukabil daha önceki çalışmaların yol açma potansiyeli keyfiyetini idrak
üzerine Faz 3 bir şekilde etkililik ve gü- ettiğimizde bütün bunlar daha eşitlikçi ve
venlilik konusunda kanaat oluşturduysa katılımcı bir sağlık ikliminin habercisi de Kaynaklar
ve ürün toplumda sınırlı da olsa kullanı- olabilir. Günümüzdeki tüketim ve keyfe 1. Vaccines: AcceleratingInnova-
tionand Access Global Challenges
ma sunulduysa bu kez yarar beklentisi dayalı hizmet sektörünün sürdürülebilir Report, Author(s): Hilde Stevens,
IsabelleHuys, KoenraadDebackere,
arttığından hassas popülasyonlardan bu olması beklenmemeli zaten. Buralardaki MichelGoldman, Philip Stevens,
seçeneğin esirgenmesi bir tür ayrımcılık istihdam fazlası çevre ve sağlık bilinci ve Richard T. Mahoney | Publicationye-
ar: 2017
haline gelmektedir. Bu bakımdan sağlık uygulamalarına elbette etik, bilimsel ve 2. https://www.nytimes.com/intera-
otoriteleri gebeler ve emzirenler de dahil yasal standartları ile birlikte yöneltilebilir. ctive/2020/science/coronavirus-vacci-
olmak üzere eğer kişinin hastalanma riski Kültür sanat etkinlikleri müstesna tabii, ne-tracker.html
yukarıdaki bilgi eksikliğinin getirdiğine bunlar derhal “eylence” kategorisinden 3. https://www.who.int/news/
item/31-12-2020-who-issues-its-first-e-
ağır basıyorsa aşının uygulanmasından çıkarılıp, temel gereksinimler başlığı mergency-use-validation-for-a-co-
vid-19-vaccine-and-emphasizes-ne-
yana ağırlık koymaktadır . ed-for-equitable-global-access
4
altında yer almalıdır. Sonuçta siyah-be-
4. https://www.ema.europa.eu/en/
SONUÇ: yaz somurtuk statükoculuk devrimcilere events/public-stakeholder-meeting-ap-
Günümüzde gelinen noktada biraz bilim hiçbir zaman hayretmemiştir. proval-roll-out-covid-19-vaccines-eu
OCAK-ŞUBAT 2021 hekim sözü 17