Page 33 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021

DOSYA

Hıfzıssıhha Enstitüsü; BCG, kuduz, çi-
çek, tifüs, boğmaca, influenza aşılarını
ve çeşitli serumları (akrep, yılan ve
gazlı kangren anti serumları) ürete-
rek o döneme kadar toplumu kıran
hastalıkların tedavisinde kısa zamanda
başarı sağlamıştır. Büyük illerdeki dev-
let hastaneleri, doğumevleri ve verem
savaş dispanserleri de onun eseridir.
REFİK SAYDAM KİMDİR? 2
İbrahim Refik, 8 Eylül 1881 günü
İstanbul Fatih’te, Çırçır caddesi 11 nu-
maralı (şimdi 22 numara) evde doğdu.
Fatih Askeri Rüştiyesi’nin ardından
1896’da Çengelköy Askeri Tıbbiye
İdadisi’ne geçti ve sonrasında girmiş
olduğu Askerî Tıbbiye’den 1905’de
Tabip Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Refik Saydam İsmet İnönü ile birlikte
Mezuniyet sonrası klinik çalışmasını
tamamlamak üzere Gülhane Hastane- tafa Kemal ile birlikte İstanbul’dan nimini özendirmek ve maddî imkân-
si’ne verildi. 29 Temmuz 1907’de 3. Samsun’a hareket eden ve ülkenin ları yetersiz yurt çocuklarına okuma
Ordu emrine atanmasına rağmen bir kurtuluşu için girişilecek mücadeleye fırsatı vermek için Yatılı Tıp Öğrenci
yıl daha Gülhane’de kalarak Histoloji ilk adımı atanlar arasında Dr. Refik Yurdu’nu açtırdı. Bakanlığı sırasında
ve Embriyoloji şubesinde çalıştı. Daha Saydam da bulunuyordu. Erzurum ve bugün bile güncelliğini ve önemini
sonra Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Sivas Kongrelerine katıldı. Bu arada, koruyan mevzuat çalışmaları ele
Paşa’nın emri üzerine, bir grupla Samsun’da böbrek sancıları başlayan, alındı ve gerçekleştirildi. Aralarında
Berlin Askerî Tıp Akademisi’nde kurs ateşlenen ve sıtmaya da yakalanan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, Tıp ve
görmek üzere 1910’da Almanya’ya Mustafa Kemal Paşa’nın tedavisine Tıp Meslekleri İcra Kanunu, Frengi ve
gönderildi.
yardımcı oldu. 27 Aralık 1919’da da Sıtma Mücadele Kanunları, Eczacılar
Balkan Harbinin başlaması üzerine, Mustafa Kemal ile birlikte Ankara’ya ve Eczaneler Kanunu ve Türkiye Cum-
26 Eylül 1912’de Berlin’den İstanbul’a geldi. Ülkenin o buhranlı günlerinde huriyeti Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü
döndü. Antalya Redif Fırkası 2. Seyyar yine onun yanında idi. Kanunu olmak üzere toplam elli bir
Hastanesi’nde görev alarak 18. Kolor- kanun ve on sekiz tüzük onun bakan-
du ile cepheye hareket etti. Çatalca SAĞLIK VE SOSYAL YARDIM lık döneminde çıkarıldı
hattına çekilen askerî birlikler arasında BAKANI (SSYB) Bu kanun ve tüzüklerin tamamına
görülen başta kolera olmak üzere, 23 Nisan 1920’de kurulan Türkiye bakıldığı zaman sağlıkla ilgili mev-
birçok bulaşıcı ve salgın hastalıkların Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM), zuatlarımızın neredeyse tamamına
mücadelesine fiilen katıldı ve Hadım- Doğu Beyazıt Mebusu olarak siyasî yakınının Saydam’ın eseri olduğu
köy istasyon dağıtım hekimliğinde hayata başlayan Dr. Refik Saydam, 11 görülecektir. SSYB’nın bugünkü yapısı
bulundu. 6 Ocak 1914’de de Harbiye Mayıs 1920’de TBMM Hükümetinin ve hizmet uygulamasının büyük bir
Nezareti Sağlık Dairesi Başkanlığına Millî Savunma Bakanlığı’na Sağlık bölümü, Dr. Refik Saydam’ın ele al-
vekâleten atandı. Dairesi Başkanı olarak atandı. 10 Mart mış ve yürütmüş olduğu hizmetlerden
1921’de TBMM hükümetinde SSYB
REFİK BEY BANDIRMA olarak görev aldı. 30 Ekim 1923’te oluşmaktadır.
VAPURUNDA Cumhuriyetin ilânından sonra, kuru- KIZILAY CEMİYETİ BAŞKANI
Birinci Dünya Savaşı sırasında, lan ilk hükümetin yeniden SSYB oldu. 8 Ağustos 1925’de, yıllar öncesinden
seferberliğin ilânı üzerine, Süleyman desteklediği Kızılay Cemiyeti’nin
Numan Paşa’nın yanında, Sıhhîye Son olarak, 4 Mart 1925’de İsmet genel başkanlığına getirilen Dr. Refik
Umum Müfettişliği Yardımcılığına Paşa Hükümeti’nde SSYB’ye getirilen Saydam, ömrünün uzun yıllarını ver-
tayin edilerek mütareke sonuna kadar Dr. Refik Saydam, 26 Ekim 1937’ye diği yoğun devlet hizmetleri yanında
bu görevde kaldı. Birinci Dünya Sava- kadar, aralıksız olarak on iki yıl yedi bu büyük hayır ve yardım kurumun-
şı’nın son bulması üzerine, 28 Nisan ay bu görevi sürdürdü. Bu dönemde da da on dört yıl aralıksız hizmet
1919’da İzmit Askerî Kumaş Fabri- bugünkü SSYB teşkilâtını kurdu. Ülke vermiştir.
kası Hekimliğine ve oradan 5 Mayıs insanlarının sağlığının korunması-
1919’da geçici olarak 9. Ordu Kıta nı yürütmek, bu sahada hekimleri SOYADINI ATATÜRK VERDİ
Sıhhiye Müfettişliği Yardımcılığına istihdam etmek üzere 1923 yılında 21 Haziran 1934’de Soyadı Kanu-
atandı. 16 Mayıs 1919 akşamı Bandır- mecburî hizmet kanununu çıkarırken nu’nun kabul edilmesi üzerine,
ma vapuru ile 9. Ordu Müfettişi Mus- bir yandan da 1924 yılında tıp öğre- Atatürk tarafından “Ben ona niçin

TEMMUZ-AĞUSTOS 2021 hekim sözü 31