Page 36 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021

DOSYA

nında mezun olduğunu duyurduktan görevler almıştır. Dr. Kavalcıyan, 1969 tarihinde 92 yaşında vefat etmiş
sonra, İstanbul’a dönen Dr. Kavalcı- 1921’de Üsküdar’a taşınan Amerikan ve Feriköy Protestan Kabristanında
yan’ın, Türkiye’de yetkililerin kendisi- Kız Okulunun öğretim kadrosu ile defnedilmiştir. 10
ni nasıl karşılayacaklarını ve hekimlik birlikte İstanbul’a yerleşmiştir. Dr. Zaruhi Kavalcıyan’ın, öncelikle
yapmasına izin verip vermeyeceklerini Dr. Kavalcıyan’ın İstanbul (Arnavut- İstanbul Amerikan Kız Koleji’nin
bilemediğini; hiç değilse ebelik yap- köy) Amerikan Kız Koleji’nde (ACG), Türk öğrencileri için bir rol modeli
mak için izin alabilmeyi umduğunu, 1921 yılı başında “Bir hekim olarak olarak, okulun mezunlarından Safiye
bildirmektedir. 5
deneyimlerim” başlığıyla İngilizce Ali (ACG 1916) ve Bedriye Veysi’nin
Dr. Zaruhi Kavalcıyan, yurda döndük- bir konferans verdiği bilinmektedir. (Bora, ACG 1917) hekimliğe yönelme-
8
ten sonra, Adapazarı’nda babasının Onun Birinci Dünya Savaşının önce- lerinde; bunu izleyerek 1920 yılında
11
yanında hekimlik yaptı. Osmanlı sinden başlayarak, yaklaşık 15 yıllık Kolej’in içinde açılan Tıp Okulunda,
İmparatorluğu’nda kadınların doktor çalışmasını kapsayan, tıp tarihimiz Türkiye’de kız öğrencilere tıp öğreti-
olarak çalışmasına izin verilmemek- bakımından son derecede ilginç olabi- minin kapılarının açılmasında güçlü
te idi. II. Abdülhamid döneminde, lecek bu konuşmanın metni, ne yazık bir esin kaynağı olduğu anımsanma-
kadın hekimlerin yabancı ülkelerden ki, yayımlanmamıştır. Zaruhi Kaval- lıdır.
aldıkları diplomalarını onaylatmak cıyan evlenmemiş; özel belgeleri de
için sınava girme başvuruları Tıbbiye korunamamıştır. Mektupları ve başka
Meclisi tarafından kabul edilmedi. yazıları bulunmayı beklemektedir. DİPNOTLAR
Dersaadet Cemiyet-i Tıbbiye-i
1
Şahanesi onları toplantıları- Şeref Etker, “Türkiye’nin İlk Kadın
Doktoru Zaruhi Kavalcıyan,” Cumhuriyet
na almadı. Bu tutum İkinci Bilim ve Teknoloji, sayı, 1313, 18 Mayıs
2012, s. 14.
Meşrutiyet’in ilanından sonra
değişmedi; tabip örgütleri de 2 Serope Kavalcıyan’ın ABD’ne gitmeden
önce, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den (Éco-
kadın meslekdaşlarını üye le impériale [de médecine]) tıp diploması
yapmadı. Ancak, 1920’den aldığı belirtilmektedir, bkz. The College
Courant (New Haven, Conn.), Dec. 6,
sonra Saray’ın hükumet erkinin 1873, s. 248. Tıbbiye mezunları arasın-
da adı geçmeyen Dr. Serope Kavalcıyan,
kısıtlanması sonucunda, kadın Osmanlı İmparatorluğu’nda çalışan
doktorlara belirli çalışma alan- Amerikalı hekimlerden tıp eğitimi
aldıktan sonra, sınava girerek diploma
ları açıldı. almış olabilir ?
1900’lerin başında Türkiye 3 (Seropé C. Kavalgian) “Our letter
from Turkey”, The New England Medi-
dışındaki tıp fakültelerinden cal Gazette, Oct. 1879, s. 236-239.
mezun olan Adapazarlı Dr.
4
Sağlık Eğitim Vakfı (SEV) Sanal
Ofelya Nergararyan-Kasabyan Müzesi koleksiyonu.
(1882-1952) İzmir’de doktor olan 5 The Woman’s Medical Journal (Chicago), vol
6
eşinin yanında; Edirneli Dr. Amália Dr. Zaruhi Kavalcıyan (solda), Üsküdar Ame- XIII, No. 8, August 1903, s. 162.
Frisch (1882-1941) ise, İstanbul’daki rikan Kız Lisesi’nde: Edebiyat öğretmeni (sonra Şeref Etker, “Türkiye’nin İlk Kadın Doktorla-
6
Avusturya-Macaristan Hastanesinde milletvekili) Refik Ahmet Sevengil ve Matematik rını Üsküdar (UAA) Yetiştirdi”, SEV Connect,
öğretmeni Maryam Hagopyan ile birlikte 9 İlkbahar 2018, s. 88-89. https://www.sev.org.tr/
asistan tabip/cerrah olarak, görev dergi/connect_ilkbahar_2018/html/88/
7
yapabilmişlerdir. Yine bu dönemde, 7 Şeref Etker, Szabolcs Dobson, László András
Amerikalı kadın hekimler Osmanlı Dr. Zaruhi Kavalcıyan, uzun yıllar Magyar, “Türkiye’nin İlk Kadın Doktorları:
Amália Frisch”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları,
İmparatorluğu’nun değişik yörelerinde “Doktor Kaval” olarak tanındığı, ed. Gülten Dinç, sayı 21, 2015, s. 59-67.
“hastabakıcı hemşire” gibi çalışmışlar; sevilip sayıldığı Üsküdar’da hekimlik
http://tttk.org.tr/wp-content/uploads/2019/06/
erkek hastalara bakmaları jurnallere yapmış; 1952 yılına kadar Üsküdar Yeni-T%C4%B1p-Tarihi-Ara%C5%9Ft%C4%B1r-
malar%C4%B1-21-2015.pdf
konu olmuştur. Amerikan Lisesi’nde, biyoloji, fizyolo-
ji ve fen derslerini vermiştir. 1929’da 8 President’s report, report of the Finance Commit-
Zaruhi Kavalcıyan, tabipliğinin yanısı- tee, American College for Girls at Constantinople
ra mezunu olduğu İzmit’teki okulunda kurulan Etibba (Tabip ve Diş tabiple- in Turkey, 1921-1922. [İstanbul, y.y., 1922], s.
25, Zarouhi Kavaldjian, “My Experience as a
biyoloji öğretmenliği yapmıştır. Dr. ri) Odası kayıtlarında Zaruhi Kaval- Physician”.
Serope Kavalcıyan’ın bir felç geçirmesi cıyan’ın adını görmüyoruz. Bunun bir 9 Fotoğraf 1937 yılı civarında çekilmiştir. Özel
üzerine, Dr. Zaruhi Kavalcıyan, hasta- nedeni kazanç vergisinin getireceği koleksiyon (Ş.Etker).
ların sağaltımını bir başına üstlenmiş; yük olmalıdır. 10 Dr. Zaruhi S. Kavalcıyan’ın mezarı, Dersaadet
babasının 1915 Kasımında ölümünden Üsküdar Amerikan Kız Lisesi’ndeki Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahanesi’ne ve Ermeni Etibba
Cemiyeti’ne (kuruluşu 1912) başkanlık yapan
sonra, Birinci Dünya Savaşı’nın zorlu görevlerinden ayrıldıktan sonra, Bağ- Dr. Hayg-Baronig Madteosyan’ın (1835-1926)
kabrinin yakınındadır.
koşullarında Adapazarı ve İzmit çev- larbaşı’ndaki okulunu Boğaz’ın karşı
resinde çalışmalarını sürdürerek hasta kıyısından gören bir semtte yaşamayı 11 Carolyn McCue Goffman, Mary Mills Patrick’s
Cosmopolitan Mission and the Constantinople
ve yaralı bakım kuruluşlarında aktif seçen Dr. Kavalcıyan, 30 Haziran Woman’s College, Lanham, 2021.
34 hekim sözü TEMMUZ-AĞUSTOS 2021