Page 36 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021
P. 36

DOSYA


            nında mezun olduğunu duyurduktan   görevler almıştır.  Dr. Kavalcıyan,   1969 tarihinde 92 yaşında vefat etmiş
            sonra, İstanbul’a dönen Dr. Kavalcı-  1921’de Üsküdar’a taşınan Amerikan   ve Feriköy Protestan Kabristanında
            yan’ın, Türkiye’de yetkililerin kendisi-  Kız Okulunun öğretim kadrosu ile   defnedilmiştir. 10
            ni nasıl karşılayacaklarını ve hekimlik   birlikte İstanbul’a yerleşmiştir.   Dr. Zaruhi Kavalcıyan’ın, öncelikle
            yapmasına izin verip vermeyeceklerini   Dr. Kavalcıyan’ın İstanbul (Arnavut-  İstanbul Amerikan Kız Koleji’nin
            bilemediğini; hiç değilse ebelik yap-  köy) Amerikan Kız Koleji’nde (ACG),   Türk öğrencileri için bir rol modeli
            mak için izin alabilmeyi umduğunu,   1921 yılı başında “Bir hekim olarak   olarak, okulun mezunlarından Safiye
            bildirmektedir. 5
                                             deneyimlerim” başlığıyla İngilizce   Ali (ACG 1916) ve Bedriye Veysi’nin
            Dr. Zaruhi Kavalcıyan, yurda döndük-  bir konferans verdiği bilinmektedir.    (Bora, ACG 1917) hekimliğe yönelme-
                                                                         8
            ten sonra, Adapazarı’nda babasının   Onun Birinci Dünya Savaşının önce-  lerinde; bunu izleyerek 1920 yılında
                                                                                                           11
            yanında hekimlik yaptı. Osmanlı   sinden başlayarak, yaklaşık 15 yıllık   Kolej’in içinde açılan Tıp Okulunda,
            İmparatorluğu’nda kadınların doktor   çalışmasını kapsayan, tıp tarihimiz   Türkiye’de kız öğrencilere tıp öğreti-
            olarak çalışmasına izin verilmemek-  bakımından son derecede ilginç olabi-  minin kapılarının açılmasında güçlü
            te idi. II. Abdülhamid döneminde,   lecek bu konuşmanın metni, ne yazık   bir esin kaynağı olduğu anımsanma-
            kadın hekimlerin yabancı ülkelerden   ki, yayımlanmamıştır. Zaruhi Kaval-  lıdır.
            aldıkları diplomalarını onaylatmak   cıyan evlenmemiş; özel belgeleri de
            için sınava girme başvuruları Tıbbiye   korunamamıştır. Mektupları ve başka
            Meclisi tarafından kabul edilmedi.   yazıları bulunmayı beklemektedir.    DİPNOTLAR
            Dersaadet Cemiyet-i Tıbbiye-i
                                                                                   1
            Şahanesi onları toplantıları-                                           Şeref Etker, “Türkiye’nin İlk Kadın
                                                                                   Doktoru Zaruhi Kavalcıyan,” Cumhuriyet
            na almadı. Bu tutum İkinci                                             Bilim ve Teknoloji, sayı, 1313, 18 Mayıs
                                                                                   2012, s. 14.
            Meşrutiyet’in ilanından sonra
            değişmedi; tabip örgütleri de                                           2  Serope Kavalcıyan’ın ABD’ne gitmeden
                                                                                    önce, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den (Éco-
            kadın meslekdaşlarını üye                                               le impériale [de médecine]) tıp diploması
            yapmadı. Ancak, 1920’den                                                aldığı belirtilmektedir, bkz. The College
                                                                                    Courant (New Haven, Conn.), Dec. 6,
            sonra Saray’ın hükumet erkinin                                          1873,  s. 248. Tıbbiye mezunları arasın-
                                                                                    da adı geçmeyen Dr. Serope Kavalcıyan,
            kısıtlanması sonucunda, kadın                                           Osmanlı İmparatorluğu’nda çalışan
            doktorlara belirli çalışma alan-                                         Amerikalı hekimlerden tıp eğitimi
                                                                                     aldıktan sonra, sınava girerek diploma
            ları açıldı.                                                             almış olabilir ?
            1900’lerin başında Türkiye                                               3  (Seropé C. Kavalgian) “Our letter
                                                                                     from Turkey”, The New England Medi-
            dışındaki tıp fakültelerinden                                            cal Gazette, Oct. 1879, s. 236-239.
            mezun olan Adapazarlı Dr.
                                                                                      4
                                                                                         Sağlık Eğitim Vakfı (SEV) Sanal
            Ofelya  Nergararyan-Kasabyan                                              Müzesi koleksiyonu.
            (1882-1952) İzmir’de doktor olan                                  5  The Woman’s Medical Journal (Chicago), vol
                        6
            eşinin yanında;  Edirneli Dr. Amália   Dr. Zaruhi Kavalcıyan (solda), Üsküdar Ame-  XIII, No. 8, August 1903, s. 162.
            Frisch (1882-1941) ise, İstanbul’daki   rikan Kız Lisesi’nde: Edebiyat öğretmeni (sonra      Şeref Etker, “Türkiye’nin İlk Kadın Doktorla-
                                                                               6
            Avusturya-Macaristan Hastanesinde   milletvekili) Refik Ahmet Sevengil ve Matematik   rını Üsküdar (UAA) Yetiştirdi”, SEV Connect,
                                              öğretmeni Maryam Hagopyan ile birlikte   9  İlkbahar 2018, s. 88-89. https://www.sev.org.tr/
            asistan tabip/cerrah olarak, görev                                dergi/connect_ilkbahar_2018/html/88/
                         7
            yapabilmişlerdir.  Yine bu dönemde,                               7  Şeref Etker, Szabolcs Dobson, László András
            Amerikalı kadın hekimler Osmanlı   Dr. Zaruhi Kavalcıyan, uzun yıllar   Magyar, “Türkiye’nin İlk Kadın Doktorları:
                                                                              Amália Frisch”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları,
            İmparatorluğu’nun değişik yörelerinde   “Doktor Kaval” olarak tanındığı,   ed. Gülten Dinç, sayı 21, 2015, s. 59-67.
            “hastabakıcı hemşire” gibi çalışmışlar;   sevilip sayıldığı Üsküdar’da hekimlik
                                                                              http://tttk.org.tr/wp-content/uploads/2019/06/
            erkek hastalara bakmaları jurnallere   yapmış; 1952 yılına kadar Üsküdar   Yeni-T%C4%B1p-Tarihi-Ara%C5%9Ft%C4%B1r-
                                                                              malar%C4%B1-21-2015.pdf
            konu olmuştur.                   Amerikan Lisesi’nde, biyoloji, fizyolo-
                                             ji ve fen derslerini vermiştir. 1929’da   8  President’s report, report of the Finance Commit-
            Zaruhi Kavalcıyan, tabipliğinin yanısı-                           tee, American College for Girls at Constantinople
            ra mezunu olduğu İzmit’teki okulunda   kurulan Etibba (Tabip ve Diş tabiple-  in Turkey, 1921-1922. [İstanbul, y.y., 1922], s.
                                                                              25,  Zarouhi Kavaldjian, “My Experience as a
            biyoloji öğretmenliği yapmıştır. Dr.   ri)  Odası kayıtlarında Zaruhi Kaval-  Physician”.
            Serope Kavalcıyan’ın bir felç geçirmesi   cıyan’ın adını görmüyoruz. Bunun bir   9  Fotoğraf 1937 yılı civarında çekilmiştir. Özel
            üzerine, Dr. Zaruhi Kavalcıyan, hasta-  nedeni kazanç vergisinin getireceği   koleksiyon (Ş.Etker).
            ların sağaltımını bir başına üstlenmiş;   yük olmalıdır.          10  Dr. Zaruhi S. Kavalcıyan’ın mezarı, Dersaadet
            babasının 1915 Kasımında ölümünden   Üsküdar Amerikan Kız Lisesi’ndeki   Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahanesi’ne ve Ermeni Etibba
                                                                              Cemiyeti’ne (kuruluşu 1912) başkanlık yapan
            sonra, Birinci Dünya Savaşı’nın zorlu   görevlerinden ayrıldıktan sonra, Bağ-  Dr. Hayg-Baronig Madteosyan’ın (1835-1926)
                                                                              kabrinin yakınındadır.
            koşullarında Adapazarı ve İzmit çev-  larbaşı’ndaki okulunu Boğaz’ın karşı
            resinde çalışmalarını sürdürerek hasta   kıyısından gören bir semtte yaşamayı   11  Carolyn McCue Goffman, Mary Mills Patrick’s
                                                                              Cosmopolitan Mission and the Constantinople
            ve yaralı bakım kuruluşlarında aktif   seçen Dr. Kavalcıyan, 30 Haziran   Woman’s College, Lanham, 2021.
             34  hekim sözü  TEMMUZ-AĞUSTOS 2021
   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41