Page 28 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021

DOSYA

Memleket tabipliğinden

aile hekimliği sistemine birinci

basamak sağlık hizmetleri

Mustafa Sülkü *

1913’de çıkarılan “Vilayeti İdare-i Sıhhiye Nizamnamesi” ile devletin sağlık alanında

ülke çapında örgütlenmesi ve kırsal kesime hizmet götürmesi olgusu yıllar geçtikçe daha iyi
şekillenmeye başlar. İllerde sağlık müdürlüklerinin kurulması ve “memleket tabipliği” yerine
“hükümet tabipliği” “kavramının kullanılması ile yeni bir dönem başlar.

ünümüzde birçok ülkede çok atılır. Devlet memleket tabiplerinden
iyi bir hizmet sunumundan yalnızca tedavi edici hizmet değil aynı
Gsöz edilmese de devletler zamanda topluma dönük koruyucu
halkın sağlık sorunlarına çözüm sağlık hizmeti de beklemektedir.
getirebilmek amacıyla kaynak ayırarak Memleket tabipliği kurulması ile
sağlık hizmetlerini örgütlemektedir- hekimlik artık bir devlet memuriyeti
ler. Hizmetlerin yaşama geçirilmesi şeklini alır, maaşları bölgedeki beledi-
her ülkenin kendi sosyo-ekonomik ye tarafından ödenir (1888’den itibaren
koşullarına bağlı olarak ülkeden ülkeye yılında “Beynelminel Sıhhiye Meclisi” devlet tarafından ödenmeye başlar).
farklılıklar göstermektedir. oluşturulur. Memleket tabipleri merkezde mülki
19. yüzyıla kadar devlet yönetimleri Hekim ve ebelerin eğitim ve çalışma- amirin danışmanı niteliğindedirler.
tarafından üstlenilen planlı bir sağlık larını kayda geçirmek, mesleki ehliyet Haftanın iki günü herkese parasız aşı
hizmet politikasının varlığından söz ve nitelikleri belirsiz olarak çalışanları ve muayene yapmak, hekime gideme-
etmek imkansızdı. Zamanla devlet belli bir denetim altına almak amacıyla yecek kadar parası olmayanların evine
yöneticilerini gerekli önlemleri alma 1861 yılında Tababeti Belediye İcrasına gitmek, bulaşıcı hastalıklarla mücadele
ve sağlık hizmetlerini sunma konusun- Dair Nizamname çıkarılır. Devlet, sağ- etmek, adli görevleri yerine getirmekle
da sorumlu tutma anlayışı gelişmeye lık hizmeti götürmeyi yalnızca “hekim yükümlüdürler.
başladı. Bu tarihe kadar Osmanlı İm- tayini” olarak algılar. Ama hekim tale- HÜKÜMET TABİPLİĞİ:
paratorluğu’nda sağlık hizmetleri idari bini karşılayacak sayı yeterli değildir. 1913’de çıkarılan “Vilayeti İdare-i Sıh-
örgütlenmeye paralel olarak orduya 1866 yılında sadrazamlık tezkeresi ile hiye Nizamnamesi” ile devletin sağlık
yönelik olmuştu. Halka yönelik sağlık taşraya hekim görevlendirmek ve sağ- alanında ülke çapında örgütlenmesi ve
hizmetleri yöneticilerin ve hayırse- lık alanında bir hizmet atağı gerçekleş- kırsal kesime hizmet götürmesi olgusu
ver zenginlerin kurduğu hastane ve tirmek için Mektebi Tıbbiye-i Mülkiye yıllar geçtikçe daha iyi şekillenmeye
şifahanelerde ya da özel tababet yapan (sivil tıp okulu) açılır; 1909’a kadar bu başlar. İllerde sağlık müdürlüklerinin
hekimlerce karşılanırdı. okuldan 725 hekim mezun olur. kurulması ve “memleket tabipliği”

Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. yüz- MEMLEKET TABİPLİĞİ: yerine “hükümet tabipliği” “kavramı-
yılın ortalarına doğru batıya yönelim 9 Temmuz 1871’de mezun olanların nın kullanılması ile yeni bir dönem
başlar ve Fransız ekolünden etkilenilir. mesleğe başladıktan sonra yapacakları başlar. Hükümet tabiplikleri il ve
1827’de açılan ve 1839’da modernleşen ve çalışma şartları ile ilgili “İdare-i ilçelerde daha çok koruyucu hekimlikle
Askeri Tıp Okulu ve 1866’de açılan Umumiye-i Tıbbiye Nizamnamesi” ilgilenirler. Bu dönemin yeni gelişmele-
Sivil Tıp Okulu tıbbın modernleş- çıkarılır. Hekimler “Memleket Tabibi” rinden biri de “sıhhiye meclisleri” olur.
mesine önemli katkılar getirir. 1839 adı altında belediyelerde görevlendiri- Bu meclisler salgın hastalıklar, çevre
lir. Uygulama ile ülke genelinde örgüt- sağlığı hizmetleri, nüfusun arttırılması
* Dr., İTO Pratisyen Hekimler Komisyonu Üyesi lü sağlık hizmeti sunmanın ilk adımı konuları ile ilgilenir. Meclisler yörenin

26 hekim sözü TEMMUZ-AĞUSTOS 2021