Page 25 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021
P. 25

DOSYA


                                             kullanımına dayanıyordu.         İşte tüm bu sosyal, politik ve iktisadi
                                                                              faktörler kapitalist sağlık sistemlerinin
                                             Öte yandan, aynı dönemde geniş   Bismarkçı modelden İngiltere merkezli
                                             halk sınıfları için iş ve iş dışı yaşam   Beveridge modeline doğru kaymasına
                                             koşulları öylesine zordu ki, sınıf mü-  neden oldu. Savaş biter bitmez İngiliz
                                             cadeleleri ilk kez kapitalizme damga   İşçi Partisi sağlık sistemini aynen Sov-
                                             vurmaya başlamıştı: 1830 Çartist Hare-  yetler’de olduğu gibi genel vergilerle
                                             keti, 1844 işçi sınıfı devrimleri, 1871   finanse eden Ulusal Sağlık Sistemi’ni
                                             Paris Komünü.
                                                                              kurdu. Bunun Sovyet sosyalist sağlık
                                                                              sisteminden farkı, eğitim hastanele-
                                             Bugün Bismarkçı sağlık sistemi diye
                                             bilinen ve kamucu sağlık sigortasına   rindeki hekimlere özel hasta muayene
                                             dayanan organizasyon işte bu koşul-  hakkının tanınması ile özel hastanele-
                                             larda gelişti. Hastalanan işçiyi müm-  re alan bırakılmasıydı.
                                             kün olan en kısa süre içinde yeniden   Kapitalist ekonomiler uzun bir genişle-
                                             üretim bandına geri gönderebilmek   me dönemine girmişti. Tüm ekonomik
                                             için sağlık hizmetini finanse edecek   parametrelerin olumlu yönde birbirini
                                             hazır bir fon gerekiyordu. Öte yandan   beslediği bu dönemde devletlerin
                                             kimi temel taleplerini karşılamadan   sağlık hizmetlerini sosyalleştirmesi de
                                             (ki o dönem için bunlar parasız sağlık   olanaklı hale gelmişti. Bilindiği gibi bu
                                             hizmeti ve genel oy hakkıydı) işçi   dönem literatürde sosyal devlet, sosyal
            olarak kullanıldığı dönemlerde kapita-  sınıfını düzen içinde tutmanın olanağı
            list üretimin sağlıklı emek gücüne olan   da kalmamıştı. Bismark’ın kamucu   refah devleti olarak isimlendirilir.
            gereksinimi fazladır; bilgisayarlaşmay-  sigorta sistemi işte bu ihtiyaçları karşı-  2-3-Çöküş, piyasalaştırma
            la, yani üretimde emek gücünün yerini   lamış oldu.               Bu dönem kapitalist üretim sisteminde
            bilgisayarların almasıyla birlikte bu                             yoğun emek kullanmanın zorunluluğu-
            ihtiyaç da azalır.               20. yüzyılın ortalarına kadar bütün   nu ortadan kaldıran bilgisayarlaşmayla
                                             merkez kapitalist ülkelerin sağlık sis-  son buldu. Esnek üretim denilen bu
            Sağlıklı emek gücüne olan ihtiyaç   temleri aynı faktörlerin etkisiyle, aynı   üretim organizasyonu, devletin sağlık-
            devletin sağlık hizmeti sunumuna gir-  şekilde organize oldular. Almanya’dan   tan çekilmesinin, sağlık hizmetlerinin
            mesini koşullar ve koruyucu hizmetleri   Japonya’ya kadar hepsi.  piyasaya açılmasının, özelleştirilmesi-
            öne çıkarır.                                                      nin, sosyalleştirilmiş sağlık sistemleri-
                                             O dönemde tek istisna kapitalist
            Sağlık sisteminin organizasyonunu   dünyanın dışındaki sosyalist Sovyetler   nin yıkılmasının da zeminini hazırladı.
            belirleyen ikinci faktör olan sınıf   Birliği idi. Sovyetler Birliği devrimin   Bu gelişmenin önünü kesebilecek tek
            mücadelesi dinamikleri ise, işçi sınıfı-  daha beşinci gününde tam kapsamlı   faktör sınıf mücadelesi dinamikleriydi.
            nın, kapitalist üretim tarzında maruz   bir sosyal güvenlik sistemi kurmuş,   Ancak, bir yandan alternatif olarak
            kaldığı sömürüye başkaldırı derece-  tüm sağlık ve eğitim hizmetlerini genel   sosyalizmin 1990’da yıkılmasının ve
            sidir. Sınıf mücadelesinin toplumsal   bütçeyle sunmaya başlamıştı. Bismark   bir yandan da esnek üretim modelleri-
            ve siyasal yaşamda belirleyici olduğu   modelinde yalnızca sanayi çalışanlar   nin işçi sınıfını mekânsal ve zamansal
            dönemlerde, ekonominin ihtiyaçları-  (sigortalı olmaları koşuluyla) sistemin   olarak parçalamasının sonucunda sını-
            nın belirlediği çerçeveyi zorlayacak   kapsamına alınıyorken, Sovyetler’de   fın düzene teslim olması bu dinamiği
            şekilde, sağlık hizmetlerinin sosyalleş-  tüm nüfus parasız olarak hizmetten   devreden çıkardı.
            tirilmesi, kamulaştırılması, devletleşti-  yararlanma hakkına sahipti.
            rilmesi durumu ihtimal dahiline girer.                            3-TÜRKİYE’DE İKİ
                                             2-2-İngiltere, Beveridge         SOSYALLEŞME HAMLESİ
            2-DÜNYADA SAĞLIK                 Kapitalist dünyada sağlık sisteminin   VE PİYASACILIK
            SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ           organizasyonu bakımından ikinci
                                             önemli gelişme 2. Dünya savaşı sonra-  3-1-Kuruluş, Umumi Hıfzıssıhha
            2-1-Almanya, Bismark                                              yaklaşımı
            Sağlık hizmetlerinin organizasyonu   sında yaşandı.               Bizde de gelişmeler dünyaya paralel
            yönündeki ilk gelişme Almanya’da,   Savaş toplumların beklentilerini   seyretti. 1. Dünya Savaşı’nda perişan
            Bismark döneminde ve sosyalizasyon   artırmış, faşizmi yenilgiye uğratan   olan ülkede yeniden kuruluş iradesi
            olarak ortaya çıktı. Hakim üretim   Sovyetler Birliği her alanda dünya   gelişiyordu: Cumhuriyet. Öte yandan
            sistemi olan Taylorizm tanımlı-sınır-  halkları için siyasi ve ideolojik bir refe-  kuruluşun başında, İzmir İktisat Kong-
            lı-basitleştirilmiş bir iş parçasını gün   rans haline gelmiş ve savaşta tamamen   resi’nde (1923) kapitalist yol tercih
            boyunca üretecek ve o işin gerektirdiği   yıkılan ekonomilerin sağlıklı emek   edilmişti. Sağlıklı emek gücüne olan
            düzeyde kalifiye yoğun emek gücü   gücüne olan ihtiyacı tavan yapmıştı.   ihtiyaç had safhadaydı.


                                                                                    TEMMUZ-AĞUSTOS 2021  hekim sözü  23
   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30