Page 25 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021

DOSYA

kullanımına dayanıyordu. İşte tüm bu sosyal, politik ve iktisadi
faktörler kapitalist sağlık sistemlerinin
Öte yandan, aynı dönemde geniş Bismarkçı modelden İngiltere merkezli
halk sınıfları için iş ve iş dışı yaşam Beveridge modeline doğru kaymasına
koşulları öylesine zordu ki, sınıf mü- neden oldu. Savaş biter bitmez İngiliz
cadeleleri ilk kez kapitalizme damga İşçi Partisi sağlık sistemini aynen Sov-
vurmaya başlamıştı: 1830 Çartist Hare- yetler’de olduğu gibi genel vergilerle
keti, 1844 işçi sınıfı devrimleri, 1871 finanse eden Ulusal Sağlık Sistemi’ni
Paris Komünü.
kurdu. Bunun Sovyet sosyalist sağlık
sisteminden farkı, eğitim hastanele-
Bugün Bismarkçı sağlık sistemi diye
bilinen ve kamucu sağlık sigortasına rindeki hekimlere özel hasta muayene
dayanan organizasyon işte bu koşul- hakkının tanınması ile özel hastanele-
larda gelişti. Hastalanan işçiyi müm- re alan bırakılmasıydı.
kün olan en kısa süre içinde yeniden Kapitalist ekonomiler uzun bir genişle-
üretim bandına geri gönderebilmek me dönemine girmişti. Tüm ekonomik
için sağlık hizmetini finanse edecek parametrelerin olumlu yönde birbirini
hazır bir fon gerekiyordu. Öte yandan beslediği bu dönemde devletlerin
kimi temel taleplerini karşılamadan sağlık hizmetlerini sosyalleştirmesi de
(ki o dönem için bunlar parasız sağlık olanaklı hale gelmişti. Bilindiği gibi bu
hizmeti ve genel oy hakkıydı) işçi dönem literatürde sosyal devlet, sosyal
olarak kullanıldığı dönemlerde kapita- sınıfını düzen içinde tutmanın olanağı
list üretimin sağlıklı emek gücüne olan da kalmamıştı. Bismark’ın kamucu refah devleti olarak isimlendirilir.
gereksinimi fazladır; bilgisayarlaşmay- sigorta sistemi işte bu ihtiyaçları karşı- 2-3-Çöküş, piyasalaştırma
la, yani üretimde emek gücünün yerini lamış oldu. Bu dönem kapitalist üretim sisteminde
bilgisayarların almasıyla birlikte bu yoğun emek kullanmanın zorunluluğu-
ihtiyaç da azalır. 20. yüzyılın ortalarına kadar bütün nu ortadan kaldıran bilgisayarlaşmayla
merkez kapitalist ülkelerin sağlık sis- son buldu. Esnek üretim denilen bu
Sağlıklı emek gücüne olan ihtiyaç temleri aynı faktörlerin etkisiyle, aynı üretim organizasyonu, devletin sağlık-
devletin sağlık hizmeti sunumuna gir- şekilde organize oldular. Almanya’dan tan çekilmesinin, sağlık hizmetlerinin
mesini koşullar ve koruyucu hizmetleri Japonya’ya kadar hepsi. piyasaya açılmasının, özelleştirilmesi-
öne çıkarır. nin, sosyalleştirilmiş sağlık sistemleri-
O dönemde tek istisna kapitalist
Sağlık sisteminin organizasyonunu dünyanın dışındaki sosyalist Sovyetler nin yıkılmasının da zeminini hazırladı.
belirleyen ikinci faktör olan sınıf Birliği idi. Sovyetler Birliği devrimin Bu gelişmenin önünü kesebilecek tek
mücadelesi dinamikleri ise, işçi sınıfı- daha beşinci gününde tam kapsamlı faktör sınıf mücadelesi dinamikleriydi.
nın, kapitalist üretim tarzında maruz bir sosyal güvenlik sistemi kurmuş, Ancak, bir yandan alternatif olarak
kaldığı sömürüye başkaldırı derece- tüm sağlık ve eğitim hizmetlerini genel sosyalizmin 1990’da yıkılmasının ve
sidir. Sınıf mücadelesinin toplumsal bütçeyle sunmaya başlamıştı. Bismark bir yandan da esnek üretim modelleri-
ve siyasal yaşamda belirleyici olduğu modelinde yalnızca sanayi çalışanlar nin işçi sınıfını mekânsal ve zamansal
dönemlerde, ekonominin ihtiyaçları- (sigortalı olmaları koşuluyla) sistemin olarak parçalamasının sonucunda sını-
nın belirlediği çerçeveyi zorlayacak kapsamına alınıyorken, Sovyetler’de fın düzene teslim olması bu dinamiği
şekilde, sağlık hizmetlerinin sosyalleş- tüm nüfus parasız olarak hizmetten devreden çıkardı.
tirilmesi, kamulaştırılması, devletleşti- yararlanma hakkına sahipti.
rilmesi durumu ihtimal dahiline girer. 3-TÜRKİYE’DE İKİ
2-2-İngiltere, Beveridge SOSYALLEŞME HAMLESİ
2-DÜNYADA SAĞLIK Kapitalist dünyada sağlık sisteminin VE PİYASACILIK
SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ organizasyonu bakımından ikinci
önemli gelişme 2. Dünya savaşı sonra- 3-1-Kuruluş, Umumi Hıfzıssıhha
2-1-Almanya, Bismark yaklaşımı
Sağlık hizmetlerinin organizasyonu sında yaşandı. Bizde de gelişmeler dünyaya paralel
yönündeki ilk gelişme Almanya’da, Savaş toplumların beklentilerini seyretti. 1. Dünya Savaşı’nda perişan
Bismark döneminde ve sosyalizasyon artırmış, faşizmi yenilgiye uğratan olan ülkede yeniden kuruluş iradesi
olarak ortaya çıktı. Hakim üretim Sovyetler Birliği her alanda dünya gelişiyordu: Cumhuriyet. Öte yandan
sistemi olan Taylorizm tanımlı-sınır- halkları için siyasi ve ideolojik bir refe- kuruluşun başında, İzmir İktisat Kong-
lı-basitleştirilmiş bir iş parçasını gün rans haline gelmiş ve savaşta tamamen resi’nde (1923) kapitalist yol tercih
boyunca üretecek ve o işin gerektirdiği yıkılan ekonomilerin sağlıklı emek edilmişti. Sağlıklı emek gücüne olan
düzeyde kalifiye yoğun emek gücü gücüne olan ihtiyacı tavan yapmıştı. ihtiyaç had safhadaydı.

TEMMUZ-AĞUSTOS 2021 hekim sözü 23