Page 17 - Hekim Sözü (Sayı 16) Temmuz-Ağustos 2021

DOSYA

da Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı SAĞLIK ÖRGÜTLENMESİ veteriner hekim, diş hekimi, eczacı,
şeklinde değiştirilmiştir. 1983 yılında Bu hedeflere ulaşmak için Sağlık sağlık istatistikçisi, sağlık eğitimcisi
ise Bakanlıktan Sosyal Hizmetler Ge- Bakanlığı merkez örgütü güçlendirildi. yetiştirilmiştir. 1923 yılında 554 doktor
nel Müdürlüğü ayrılarak önce Başba- Merkezde bulaşıcı hastalıklarla savaş varken 1937’de 1391’e 560 sağlık
kanlığa, sonra da Çalışma Bakanlığına müdürlükleri kuruldu. Taşrada Valinin memuru 1497’ye, 4 hemşire 356’ya çı-
bağlandı. Böylece beraber gitmesi sağlık danışmanı niteliğinde olan kartılmıştır. Daha sonra açılacak olan
gereken sağlık ve sosyal yardım hiz- Sağlık Müdürlerinin kadroları geniş- Hıfzıssıhha Okulu da sağlık yöneticisi
metleri birbirinden kopartılarak her iki letildi. İlçelerde ise Hükümet Tabibi yetiştirecek, sağlık personelinin sürekli
kuruma da zarar verilmiş oldu. yönetiminde sağlık memuru, ebe ve eğitimi için kurslar açacaktır.
hemşireler vardı. Hükümet Tabipleri
İlk Bakan Dr. Adnan Adıvar yanına hem memurlara ve yoksullara tedavi Refik Saydam döneminde hekimler ya
bir sağlık memuru alarak Ankara hizmeti veriyor, hem bulaşıcı hasta- tam süre sağlık bakanlığında, ya tam
vilayetinin bir odasında çalışmaya baş- lık mücadelesi ve denetim hizmeti süre muayenehanelerinde ya da yarım
ladı. Elinde hiçbir bilgi olmadığı için veriyor, hem de adli tabiplik, sağlık ve gün devlete, yarım gün muayeneha-
önce illere telgraflar çekilip personel evlenme raporu vermek gibi resmi iş- nelerinde çalışabiliyorlardı. Koruyucu
ile ilgili arşiv oluşturuldu, Osmanlı lerle uğraşıyorlardı. Kendilerine verilen hizmetlerde çalışan hekimler tedavi
zamanında çıkartılmış bulunan mevzu- maaş yetersiz olduğu için de öğleden hekimliği yapanlara göre daha yüksek
at derlendi, incelendi. Bakanlık daha sonra kendi muayenehanelerinde maaş alabiliyorlar ama serbest çalışa-
sonra Hamamönü semtindeki eski bir çalışıyorlardı. mıyorlardı.
Ankara evine taşındı ve kadrosunu
güçlendirdi. Merkezde Hıfzıssıhha Da- Refik Saydam döneminde “dikey TEDAVİ HİZMETLERİ
iresi, Sicil Dairesi, Muhasebe ve Evrak örgütlenme hizmet modeli” benimsen- Refik Saydam önceliği koruyucu hiz-
Kalemleri kuruldu. Taşrada ise Sağlık miştir. Bu modelde Ankara’dan kalkan metlere vermiş, hem pahalı hem de va-
Müdürlükleri, Hükümet Tabiplikleri, ekipler illere dağılıyorlar ve tüm tandaşın sağlık düzeyine sınırlı katkıda
Belediye ve Karantina Tabiplikleri, ülkede, sadece bir hastalık için hizmet bulunacak olan tedavi hizmetlerini
Sıhhiye Memurlukları aynen kaldı. veriyorlardı. Örneğin verem savaş özel idare ve belediyelerin vermesini
1920-23 yılları arası Kurtuluş Savaşı ekipleri bir ile gidiyor, orada herke- istemiştir. Bu kurumlara örnek olması
hala sürmekte idi. Bakanlık daha çok se önce PPD yapıyor, üç gün sonra açısından 7 ilde, Ankara, İstanbul,
göçmen sorunları, öksüz çocukla- sonuçları okuyup BCG uyguluyorlardı. Trabzon, Adana, Sivas, Erzurum ve
rın korunması ve savaş yaralarının Seyyar röntgen ekipleri hapishane vb. Diyarbakır’da “ Numune Hastaneleri”
tedavisi ile uğraşmıştır ( Pala, Aytekin, kurumlara gidip mikrofilm çekiyor- kurulmuştur.
2018) . lardı. Saptanan hastaların evde veya
sanatoryumda tedavileri sağlanıyordu. Enfeksiyon hastalıkları nedeniyle anne
1923-1946 DÖNEMİ Bu tür bir örgütlenme zorunluydu ve bebek ölümleri çok yüksekti. Bu
Dr. Refik Saydam 10 Ekim 1923 tari- çünkü taşrada bu hastalıklarla müca- amaçla doğum evleri, çocuk bakım
hine Cumhuriyetin ilk sağlık bakanı dele edecek, bu teknik görevleri yerine evleri açılmıştır. Bu dönemde öncelik
olarak göreve başladı. Bu görevde yak- getirecek eğitimli personel yoktu ve koruyucu hizmetlere verilmişse de
laşık 15 yıl kalacak ve Türk tıp tarihine önceliği bulunan bulaşıcı hastalık mü- yine de hastane ve yatak kapasite-
damgasını vuracaktır. Sağlık Bakanlığı cadelesinde acil sonuç almak gereki- lerinde artma gözlenebilir. Bakanlık
tarafından 1925 yılında hazırlanan ilk yordu. Bu yöntem çok başarılı oldu ve 1923 yılında 86 kurum, 6 437 yatak ile
çalışma planında açıklanan hedefler şu kısa süre içinde bulaşıcı hastalıklarda hizmet verirken 1935’te 176 kurum, 13
şekilde idi:
önemli düşüşler görüldü. 038 yatakla hizmet veriyordu (Kara-
1- Devlet sağlık örgütünü genişletmek bulut, 2007).
İNSANGÜCÜ
2- Hekim, sağlık memuru ve ebe Mevcut sınırlı sağlık kadrolarını gü- BULAŞICI HASTALIK
yetiştirmek cendirmek için önemli atılımlarda bu- MÜCADELESİ
3- Numune hastaneleri ile doğum ve lunulmuştur. Gençleri tıp fakültesine Daha önce de sözü edildiği gibi
çocuk bakımevleri açmak çekebilmek için yurtlar açılmış, burslar bulaşıcı hastalıklarla dikey örgütlenme
verilmiştir. Hekim açığını gidermek modeliyle savaşılmıştır. Tek hastalığa
4- Sıtma, verem, trahom, frengi ve ku- açısından mezun öğrencilere zorunlu odaklı ekipler önce doğrudan An-
duz gibi önemli hastalıklarla savaşmak hizmet getirilmiştir. İstanbul Tıp Fa- kara’dan sonraları il başkanlıkların-
5- Sağlıkla ilgili yasaları yapmak kültesi kontenjanları arttırılmıştır. 1933 dan riskli bölgelere giderek hastalık
Üniversite reformu ve Almanya’dan taramaları yapıyor, bulunan hastaları
6- Sağlık ve sosyal yardım örgütünü gelen hocaların da katkısıyla tıp tedavi ediyor, koruyucu önlemler
köye dek götürmek
eğitimi Avrupa düzeyine çıkartılmıştır. alıyorlardı. Trahom özellikle Güney
7- Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Diğer sağlık personeli yetiştirmek için ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındı;
Hıfzıssıhha Okulu kurmak. sağlık memuru ve ebe okulları açılmış, önemli bir körlük nedeniydi. Sıtma

TEMMUZ-AĞUSTOS 2021 hekim sözü 15