Page 30 - Hekim Sözü (Sayı 18) Kasım-Aralık 2021

DOSYA

sonra ise ilk 3 bin 600 günün her 360 SSK’lilerin alt sınır aylığı 1999 önce- ve emeklilerin yoksullaşmasına yol
günü için yüzde 3,5, sonraki 5 bin 400 sinde yüzde 70 idi. 1999 “reformu” açıyor. Emeklilerin milli gelir içindeki
günün her 360 günü için yüzde 2 ve sonucunda bu alt sınır 5510 sayılı payı düşüyor ve refahları azalıyor. Bu
daha sonraki her 360 gün için yüzde Yasanın 55. Maddesi ile yüzde 35-40 nedenledir ki bağlandığında ortala-
1,5 idi. Bu durumda 25 yıl ve 9 bin olarak belirlendi. Bu yüzden 1999 ve ma düzeyde olan bir emekli aylığı
gün prim ödenmesi durumunda aylık 2008 reformu sonrasında işe girenle- zamanla en düşük aylık seviyesine
bağlama oranı yüzde 65 olmaktaydı. rin emekli aylıkları ciddi bir biçimde doğru gerilemektedir. Emekli aylıkla-
Emekli Sandığı’na tabi kamu çalışan- geriliyor. Örneğin 2008 yılında işe rının gerçek değerini koruyabilmesi
ları için ise bu oran 25 yıllık çalışma giren bir çalışan alt sınırdan prim öde- için, hesabında da artırılmasında da
süresi için yüzde 75 ve 25 yıldan fazla diğinde 7 bin 200 gün prim ödeyerek büyüme oranının tümünün dikkate
çalışılan her yıl için yüzde 1 idi. emekli olursa emekli aylığı prime esas alınması gerekir.
kazancın yüzde 40’ına kadar gerile-
5510 sayılı Yasa ile aylık bağlama yebilecektir. Prime esas kazancın alt EMEKLİ BÜYÜMEDEN PAY
oranları ciddi bir biçimde düşürül- sınırından 9 bin gün prim ödeyen bir ALAMIYOR
dü. Ayrıca Yasa ile tavan sınırlaması çalışanın emekli aylığı ise (enflasyon Ücret ve gelirlerde AKP döneminde
getirildi ve aylık bağlama oranlarının ve büyüme oranlarını sabit varsayarak) meydana gelen artışların oldukça il-
yüzde 90’ı geçemeyeceği hükme bağ- prime esas kazancın yarısına kadar ge- ginç bir seyir izlediği görülüyor. Emek
landı. 5510 öncesi mevzuatta işçi ve gelirlerinde yaşanan artışlar önemli
esnaf için bir üst sınır öngörülmemiş- rileyebilecektir. Bunun anlamı emekli farklılıklar gösteriyor. Asgari ücret ar-
aylıklarının ve gelirlerinin asgari
ken Emekli Sandığı’na tabi çalışanlar tışı kişi başına gayri safi milli gelir ar-
için bu oran yüzde 100 idi. 5510 ile ücretin yarısına ve hatta daha altına tışının üzerinde seyrederken fiili emek
25 yıl ve 9 bin gün prim ödeyenlerin düşmesidir. Günümüzde yaşanan gelirlerindeki artışlar kişi başına GSYH
aylık bağlama oranı yüzde 50, 7 bin budur. artışının artında kaldı. Fiili ortalama
200 gün prim ödeyenlerin aylık bağla- AYLIKLARIN ARTIRILMA emekli aylıkları ile memur maaşları ve
ma oranı ise yüzde 40’a düşmektedir YÖNTEMİ: BÜYÜMEDEN kamu işçilerinin ücretleri kişi başına
(Tablo 3). ekonomik büyümenin oldukça altında
EMEKLİYE SIFIR PAY
Sonuç olarak emekli aylığını belirleyen Emekli aylıklarının bir kez saptan- kaldı.
her iki değişken de küçültülmüştür. dıktan sonra nasıl artırılacağı da son Hükümetin asgari ücret politikası
İki değişken birden küçültülünce derece önemlidir. Enflasyon ve büyü- genel ücret düzeyini yukarı iten değil
emekli aylıklarındaki küçülme de ciddi me oranları emekli aylıkları açısından aşağıya çeken bir sonuç yaratıyor.
olmaktadır. yaşamsal öneme sahiptir. Emekli Bunun bir gelirler politikası tercihi ol-
aylıkları enflasyondan korunmalı ve duğunu söylemek mümkün. Hükümet
AYLIKLARIN ALT SINIRI ülkedeki refah artışından pay almalı-
DÜŞÜRÜLDÜ dır. 5510 sayılı Yasa’nın 55. maddesi gelirin sınıfsal dağılımındaki eşitsizliğe
Emekli aylıklarının alt sınırı yaşamsal emekli aylıklarının her yıl ocak ve ve servet dağılımlıdaki bozulmaya do-
bir konudur. Alt sınırın düşük olması temmuz aylarında TÜİK tarafından kunmuyor. Nitekim sınıflar arası gelir
özellikle aylık bağlama oranlarının dü- açıklanacak Tüketici Fiyatları Endeksi eşitsizliği artıyor. Bunun yerine sınıf
şük olması durumunda ciddi sorunlara (TÜFE) oranında artırılmasını ön- içi dağılıma müdahale ederek emekçi
yol açabilir. Eğer emekli aylıkları bir görmektedir. Ekonomik büyümedeki sınıfların bir bölümünden diğerine ge-
alt sınırla korunmazsa düşük gelirli ça- artış emekli aylıkları artışında dikkate lir aktarmayı tercih ediyorlar. Bir diğer
lışanların emekli aylıklarında çok ciddi alınmamaktadır. ifadeyle emekçi kesimlerinin büyük
düşüşler olabilir. Nitekim günümüzde bölümünün gelirlerinde düşük artışlar
emekli aylıklarının alt sınırı asgari üc- Emekli aylıklarının artışının sade- yaşanırken bir bölümünün gelirlerinde
retin yarısına, dahası üçte birine kadar ce enflasyonla sınırlanması emekli ise görece yüksek artışlar gerçekleşi-
gerilemiş durumda. aylıklarının göreli olarak düşmesine yor. Böylece sermaye varlıklı sınıflar
gelirden aslan payını alırken emekçile-
TABLO 3: AYLIK BAĞLAMA ORANI (25 YIL VE 9000 GÜN PRİM KOŞULUYLA)
rin ortalama gelir artışları büyümenin
1999-2008 2008 Sonrası çok altında kalıyor.
1999 Öncesi Kayıp
Arası (5510)
Bir kez daha yinelemekte yarar var.
%76,6 Emek gelirleri açısından sınıflar arası
SSK (4/a) %65 (2.6*Yıl) %50 (2*yıl) Yüzde 35
(3.06*Yıl) bölüşüm ilişkilerine ve geçim koşul-
larına odaklanmak lazım. Ortalama
emekli aylıkları hem milli gelir hem de
BAĞ-KUR %70 (2.8*Yıl) %65 (2.6*yıl) %50 (2*yıl) Yüzde 29
(4/b) asgari ücret artışının çok altında kaldı.
Emekli aylıkları açlık ve yoksulluk
sınırının da çok altında. Emekliler
Emekli Sandığı %75 (3xYıl) %50(2xyıl) Yüzde 33
(4/c) pahalılığın yükünü en çok çeken emek
kesimi.

28 hekim sözü KASIM-ARALIK 2021