Page 29 - Hekim Sözü (Sayı 18) Kasım-Aralık 2021

DOSYA

Emekli aylıklarının kişi başına milli emekli aylığı 3 bin 569 lira oldu. Bir bulmak için yaşamsal önemdedir.
gelir artışının altında kalması, emekli- diğer ifade ile 2002’de ortalama memur Güncelleme katsayısı aylık ortalama
lerin yoksullaşması anlamına geliyor. emekli aylığı asgari ücrete oranı yüzde kazancın bulunması için kullanılan bir
Emekli aylıklarının ve çeşitli gelir 272 iken, 2021’de ise yüzde 126’ya değişkendir. Geçmişteki prime esas
türlerinin belirli bir dönem içinde kaç geriledi. kazançların bugünkü değerine ulaşma-
kat arttıkları tek başına yeterli değildir. sı için geçmiş prime esas kazançların
Her şeyden önce ücret ve gelir söz EMEKLİ AYLIKLARI enflasyon oranında artırılarak bugüne
konusu olduğunda geçinmeye yetip NEDEN DÜŞÜYOR? taşınması gerekir. Ancak bu yetmez ve
yetmediği, dolayısıyla geçim şartları Emekli aylıklarının asgari ücretin yanıltıcı sonuçlar verir.
karşısındaki durumuna bakmak gere- altına düşmesi ve pastadan daha az Eğer dönem boyunca ekonomide mey-
kir. Dolayısıyla baz yılında oldukça pay almasının nedeni 2008’de 5510 dana gelen büyüme (gayri safi yurt içi
düşük düzeyde olan bir gelir ne kadar sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık hasıla artışı) dikkate alınmazsa gerçek
çok artarsa artsın geçinmeye yetmeye- Sigortası (SSGSS) Yasası ile yapılan anlamda bir güncelleme yapılmamış
cektir. sosyal güvenlik düzenlemeleridir. olur. Sigortalının kazançlarına refah
Emekli aylık bağlama oranlarının
O nedenle gerek emekli aylıklarına ge- düşürülmesi, emekliye milli gelir payı (büyüme payı) eklenmemiş olur
rekse diğer emek gelirlerine geçim şart- artışından verilen payın düşürülmesi, ve bu yüzden kazanç ve primler gerçek
ları açısından bakmak gerekir. Türk-İş emekli aylıkları alt sınırın kaldırılması değerleriyle güncellenmemiş olur. Bu
ve DİSK Birleşik Metal-İş tarafından ve emekli aylık artışlarının enflasyona yüzden güncelleme yapılırken hem
enflasyonun hem de büyümenin dikka-
yapılan hesaplamalara göre Kasım endekslenmesi sonucu emekli aylıkları te alınması gerekir.
2021’de açlık sınırı 3 bin ve yoksulluk 2008 sonrasında düşmeye başladı. Ni-
sınırı 10 bin liranın üzerindedir. Görül- tekim emekli aylıklarının 1.500 TL’nin 2000-2008 arasında çalışılan sürelere
düğü gibi gerek asgari ücret ve gerekse altında kalması üzerine aradaki farkın ilişkin güncelleme yapılırken Tüketici
ortalama işçi emekli aylıkları açlık Hazine tarafından karşılanması yoluna Fiyatları Endeksi’nde (TÜFE) meydana
sınırının bile altındadır. Emek gelirle- gidilmeye başlandı. gelen artış ve büyüme oranının (sabit
rinin hiçbirinin ise yoksulluk sınırına fiyatlarla gayri safi yurt içi hasıla)
ulaşamadığının altını çizmek gerek. 5510 sayılı SSGSS Kanunu ile emekli yüzde 100’ü hesaba katılıyordu. 5510
aylıklarının sistemli bir biçimde düşü- sayılı Yasa’ya göre güncelleme katsayı-
Emekli aylıkları için vurgulanması rülmesi süreci başlamıştır. SSGSS’nin sı TÜFE ile büyümenin yüzde 30’unun
gereken bir diğer husus ise emekli aylık bağlama oranı, güncelleme toplamından oluşmaktadır. Büyümenin
aylıklarının asgari ücrete göre geriliyor katsayısı, aylıkların alt sınırı ve aylık- yüzde 70’i güncelleme katsayısında
olmasıdır. 2002 yılında asgari ücret 184 ların artırılmasına ilişkin hükümleri artık dikkate alınmamaktadır. Ekono-
lira iken, ortalama işçi emekli aylığı emekliler için ciddi mağduriyetler mideki yüksek büyüme çalışanı emek-
276 lira idi. 2021 Temmuz ayında ise yaratmaktadır. Bilindiği gibi emekli liliğinde olumsuz etkileyecektir.
asgari ücret 2826 lira olurken ortalama aylıkları konusunda dört unsur büyük
işçi emekli aylığı 2.599 lira oldu. Bir önem taşımaktadır: AYLIK BAĞLAMA ORANI
diğer ifade ile 2002’de ortalama işçi (ABO) DÜŞÜRÜLDÜ
emeklisi aylığı asgari ücretin yüzde 50 1. Güncelleme katsayısı, Aylık bağlama oranı sigortalının belirli
bir prim ödeme gün sayısı karşılı-
üstünde idi, 2021’de ise yüzde 8 altın- 2. Aylık bağlama oranı, ğında ne oranda aylığı hak edeceğini
dadır. Ortalama işçi emekli aylıkları as- 3. Aylıkların alt sınırı, belirlemektedir. Diğer bir ifadeyle
gari ücretin altına düşmüştür (Tablo 2).
4. Aylıkların artırılma yöntemi. güncellenmiş aylık ortalama kazancın
Benzer bir eğilim memur emekli Emekli aylığı, güncelleme katsayısı ne kadarının emekli aylığı olarak öde-
aylıkları için de söz konusudur. 2002 kullanılarak hesaplanan aylık ortala- neceği aylık bağlama oranına bağlıdır.
yılında asgari ücret 184 lira iken, orta- Aylık bağlama oranının yüksek olması
lama memur emekli aylığı 502 lira idi. ma kazanç ile aylık bağlama oranının daha yüksek emekli aylığı anlamına
2021 Temmuz ayında ise asgari ücret çarpımı sonucu bulunur. Alt sınır ve gelmektedir.
2826 lira olurken ortalama memur aylıkların artırılma biçimi ise aylık-
lar açısından önem taşıyan diğer iki 5510 ile güncelleme katsayısını dü-
TABLO 2: İŞÇİ VE MEMUR EMEKLİ unsurdur. 5510 sayılı Yasa bu dört şürmekle yetinmediler, aylık bağlama
denkleminin diğer çarpanı olan aylık
AYLIKLARININ ASGARİ ÜCRETE ORANI konuda ciddi hak kayıpları ve geriye
gidişler yaratmıştır. bağlama oranını da düşürdüler. İşçiler
Dönem İşçi Memur için bu oran 1999 öncesinde ilk 5 bin
GÜNCELLEME KATSAYISI gün için yüzde 60 sonraki her 240 gün
2002 Aralık %150 %272 DÜŞÜRÜLDÜ için yüzde 1 idi. 25 yıllık sigortalılıkta
Güncelleme katsayısı sigortalının eğer 9 bin bin eksiksiz prim yatırılmış-
2021 Temmuz %92 %126 geçmişteki prime esas kazancının veya sa aylık bağlama oranı yüzde 77’ye
ödediği primlerin bugünkü değerini kadar yükseliyordu. 2000 yılından

KASIM-ARALIK 2021 hekim sözü 27