Page 35 - Hekim Sözü (Sayı 17) Eylül-Ekim 2021
P. 35

DOSYA


            birlikte geliştirir” ve hem şarlatanlık   Beralde: Hiçbir şey bilmiyorlar di-  herhangi birinin onu test etme olasılığı
            hem de bunlara inanan insanların   yemem. Çoğu çok iyi edebiyat bilir,   o kadar azalır ve bu durum şarlatanla-
            sayısı giderek artıyor.   Şarlatanlık çok   Latincenin kibarcasını konuşurlar,   rın lehine çalışır.
            çeşitli biçimlerde olmakla birlikte çoğu   tüm hastalıkların Yunanca isimlerini   Şarlatanlığın sığındığı bir başka
            kez Geleneksel Alternatif ve Tamam-  bilirler, ama tedaviye gelince işte onu   durum hastalıkların doğasıyla ilgilidir.
            layıcı Tıp (GATT) başlığı altında   zerre kadar bilmezler… Hekimlerin tüm   Hepimizin bildiği gibi çoğu hastalık
            konuşlanıyor.                    dirayet ve hazakatleri (ustalıkları),   kendini sınırlar ve düzelir. Hasta
                                             tumturaklı saçmalıklar savurmakta,
            Şarlatanların özellikleri ve kullandık-                           düzeldiğinde şarlatan bunu kendi uy-
            ları yalancı bilim dilinin özellikleri   göz boyayan herzeler yumurtlamakta-  gulamasına atfeder, düzelmezse hasta
            çok iyi biliniyor. İstanbul Tabip Odası   dır. …Hiç kimse, hastalıktan ölmez;   söylediklerine inanmamıştır, söyleneni
            (İTO) 15.01.2019 tarihli basın açık-  birçok kişi, kendi elleriyle içtikleri   yapmamıştır, daha kötü bir sonuç
            lamasında bunlar on başlık altında   ilâçlara kurban giderler.    ortaya çıktığında ise geç kalınmıştır.
            özetlenmiş.                      Şarlatanlar “doğa bizi iyileştirecek   Bunların dışında birçok alanda olduğu
                                             güçlere sahiptir, doğadan gelen bitki
            Türk Tabipleri Birliği (TTB) 2016’da                              gibi sağlık alanında da sosyal devlet
            düzenlediği GATT Sempozyumunda   ve diğer her şey faydalıdır ve zararsız-  kavramının yerini neoliberal politi-
            GATT başlığı altında yapılan şarla-  dır, ilaçlar kimyasaldır, zehirdir, bin   kaların alması, hastalık ve sağlığın
                                             bir tür yan etkileri vardır” gibi halkın
            tanlık yöntemleri ayrıntılı biçimde                               toplumsal belirleyicilerinden koparılıp
            tartışılmış ve kitaplaştırmıştır. Bilimsel   yaygın inançlarını kullanırlar.   bireysel boyuta indirgenmesi, bireyin
            kanıt düzeylerine göre hangi GATT   İnsan vücudunun iyileşme gücünün   sağlığından doğrudan kendisinin so-
            uygulamalarının, hangi koşullarda   hayranlık verici olduğunu, birçok   rumlu tutulması ve bireysel çözümler
            veya tümüyle şarlatanlık olduğu ortaya   ilacın kaynağının bitkiler olduğunu   aramaya yönlendirilmesi en önemli
            konmuştur. Örneğin homeopati ile   hekimler iyi bilir. Ancak, bu bakış   nedenler arasındadır. Ayrıca bu poli-
            ilgili hiçbir bilimsel kanıt yoktur ve   abartılarak ilaç düşmanlığına vardırıl-  tikaların yarattığı sağlık hizmetlerinin
            en iyi bilinen şarlatanlık örneklerin-  dığında çok vahim sonuçlar doğurabil-  dağılımında ve ulaşımında eşitsizlik,
            dendir.                          mektedir. İlaçla tedavisi olan durumla-  bireyselleşen tıbbın medyada bulduğu
                                             rın bitkisel tedavilere yönlendirilmesi   devasa yerin etkileri sayılabilir.
            Bu noktadan sonra sorun, bilimsel
            kanıt olmayan yöntemlerin nasıl, han-  sonucu ortaya çıkan trajik olaylar sık   Hastaların şarlatanca yaklaşımları ara-
                                             sık basına da yansımaktadır.
            gi yollarla ve kimlere pazarlandığını,                            masına neden olan hastalıkların çoğu,
            kimlerin bu yöntemleri benimsemeye   Şarlatanlığın bir başka nedeni insanın   kronik veya halk arasında tedavisi yok
            yatkın olduklarını anlamak olmalıdır.   kesinlik arayışı olabilir. Hekimlik   diye bilinir. Teknoloji ve bilimsel ge-
            Ardından hekimlerin, hastaların gü-  bilimsel veriler doğrultusunda yapılır.   lişmelere rağmen halen birçok hastalık
            venliğini sağlamak için neler yapabile-  Oysa bilimde matematikte olduğu gibi   kısmen veya tümüyle çözümsüzdür.
            ceğini tartışmaktır.             mutlak kesinlik, ispat yoktur. Bilimde   İnsan yaşamının uzamasıyla bu grup
                                             mucize, her derde deva yoktur, belli   hastalıkların sayısı giderek artmak-
            İNSANLAR NEDEN ŞARLA-            güçteki kanıtlar vardır ve bu kanıtlar   tadır. Bu durumu abartan şarlatanlar
            TANLARA YÖNELİRLER?                                               modern tıbbın hiçbir derde deva
            Şarlatanlık muhtemelen insanlık tarihi   yanlışlanabilirdir. Karl Popper’ın   olmadığı safsatasını yayarak insanlara
                                             ifadesiyle “bilim bataklıkta yürümeye”
            kadar eskidir. Çünkü insanlık, hasta-  benzer, sürekli daha derine inersiniz   sahte umutlar verirler. Romatizmal
            lıklar insanın zayıf, yanı ve bu nedenle   ama hiçbir zaman bastığınız zemi-  hastalıklar ve kanser türleri bu konuda
            hekimlik sürünün zayıf halkasını   nin kesinlikle değişmeyeceğinden   ön plandaki örneklerdir. Oysa her iki
            hedefleyen şarlatanlar için verimli bir   emin olamazsınız. Bilim belirsizliğe   alanda da ciddi gelişmeler vardır.
            alan.
                                             tahammül etmeyi ve sürekli derinleş-  İnternet ve sosyal medya aracılığıyla
            İnsanların şarlatanlara yönelmesinin   meyi gerektirir. Bu durum hastalık   iletişim ve bilgiye erişimin olağanüstü
            ekonomik, sosyal, kültürel, psikolo-  karşısında kesinlik arayan çoğu insan   hızlanması da şarlatanlık uygulamala-
            jik birçok nedeni vardır. Hekimlerle   için tedirginlik yaratır. Buna rağmen   rının yaygınlaşmasında rol oynamakta-
            hastalar arasında bilgi açısından bir   bilim elimizdeki en önemli ve güveni-  dır.  Doğruluğunu test edemeyecekleri
            asimetri vardır. İnsanlarda bu bilginin   lir araçtır.            malumatla “bilim buğdayını şarlatan-
            hekime verdiği güç nedeniyle hem   Oysa şarlatanların söyleminde kesin   lık samanından” ayıramayan insanlar
            korkuya kadar varan saygı ve hem de   çözümler, mucizeler vardır ve bu   kolayca istismar edilebilmektedir.
            bu gerilimden kaynaklanan bir yerme   insanlar için çok rahatlatıcıdır. Şarla-  ŞARLATANLIKTAKİ UYGULA-
            ilişkisi vardır. Edebiyata yansıyan bu   tanların en yaygın savunması, bilimin   MALARIN ALICISI KİM?
            durum Moliére’in “Hastalık Hastası”   onları test etmek için uygun bir araç
            adlı oyunundaki diyaloglarda dile   olmadığıdır. Oysa bu doğru değildir,   Widder ve arkadaşları yazılarında
                                                                              genel olarak, tipik bir Geleneksel,
            getirilmiştir:
                                             yukarıda sıralananlar bilimsel yön-  Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp (GATT)
            Argan: Sana göre hekimler hiçbir şey   temlerle bu iddialar yanlışlanabilir.   kullanıcısını “kadın, orta yaşlı ve
            bilmiyorlar demek!               Ancak, bir iddia ne kadar mantıksızsa,   üniversite mezunu, sağlık algısı daha


                                                                                     EYLÜL-EKİM 2021  hekim sözü  33
   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40