Page 35 - Hekim Sözü (Sayı 17) Eylül-Ekim 2021

DOSYA

birlikte geliştirir” ve hem şarlatanlık Beralde: Hiçbir şey bilmiyorlar di- herhangi birinin onu test etme olasılığı
hem de bunlara inanan insanların yemem. Çoğu çok iyi edebiyat bilir, o kadar azalır ve bu durum şarlatanla-
sayısı giderek artıyor. Şarlatanlık çok Latincenin kibarcasını konuşurlar, rın lehine çalışır.
çeşitli biçimlerde olmakla birlikte çoğu tüm hastalıkların Yunanca isimlerini Şarlatanlığın sığındığı bir başka
kez Geleneksel Alternatif ve Tamam- bilirler, ama tedaviye gelince işte onu durum hastalıkların doğasıyla ilgilidir.
layıcı Tıp (GATT) başlığı altında zerre kadar bilmezler… Hekimlerin tüm Hepimizin bildiği gibi çoğu hastalık
konuşlanıyor. dirayet ve hazakatleri (ustalıkları), kendini sınırlar ve düzelir. Hasta
tumturaklı saçmalıklar savurmakta,
Şarlatanların özellikleri ve kullandık- düzeldiğinde şarlatan bunu kendi uy-
ları yalancı bilim dilinin özellikleri göz boyayan herzeler yumurtlamakta- gulamasına atfeder, düzelmezse hasta
çok iyi biliniyor. İstanbul Tabip Odası dır. …Hiç kimse, hastalıktan ölmez; söylediklerine inanmamıştır, söyleneni
(İTO) 15.01.2019 tarihli basın açık- birçok kişi, kendi elleriyle içtikleri yapmamıştır, daha kötü bir sonuç
lamasında bunlar on başlık altında ilâçlara kurban giderler. ortaya çıktığında ise geç kalınmıştır.
özetlenmiş. Şarlatanlar “doğa bizi iyileştirecek Bunların dışında birçok alanda olduğu
güçlere sahiptir, doğadan gelen bitki
Türk Tabipleri Birliği (TTB) 2016’da gibi sağlık alanında da sosyal devlet
düzenlediği GATT Sempozyumunda ve diğer her şey faydalıdır ve zararsız- kavramının yerini neoliberal politi-
GATT başlığı altında yapılan şarla- dır, ilaçlar kimyasaldır, zehirdir, bin kaların alması, hastalık ve sağlığın
bir tür yan etkileri vardır” gibi halkın
tanlık yöntemleri ayrıntılı biçimde toplumsal belirleyicilerinden koparılıp
tartışılmış ve kitaplaştırmıştır. Bilimsel yaygın inançlarını kullanırlar. bireysel boyuta indirgenmesi, bireyin
kanıt düzeylerine göre hangi GATT İnsan vücudunun iyileşme gücünün sağlığından doğrudan kendisinin so-
uygulamalarının, hangi koşullarda hayranlık verici olduğunu, birçok rumlu tutulması ve bireysel çözümler
veya tümüyle şarlatanlık olduğu ortaya ilacın kaynağının bitkiler olduğunu aramaya yönlendirilmesi en önemli
konmuştur. Örneğin homeopati ile hekimler iyi bilir. Ancak, bu bakış nedenler arasındadır. Ayrıca bu poli-
ilgili hiçbir bilimsel kanıt yoktur ve abartılarak ilaç düşmanlığına vardırıl- tikaların yarattığı sağlık hizmetlerinin
en iyi bilinen şarlatanlık örneklerin- dığında çok vahim sonuçlar doğurabil- dağılımında ve ulaşımında eşitsizlik,
dendir. mektedir. İlaçla tedavisi olan durumla- bireyselleşen tıbbın medyada bulduğu
rın bitkisel tedavilere yönlendirilmesi devasa yerin etkileri sayılabilir.
Bu noktadan sonra sorun, bilimsel
kanıt olmayan yöntemlerin nasıl, han- sonucu ortaya çıkan trajik olaylar sık Hastaların şarlatanca yaklaşımları ara-
sık basına da yansımaktadır.
gi yollarla ve kimlere pazarlandığını, masına neden olan hastalıkların çoğu,
kimlerin bu yöntemleri benimsemeye Şarlatanlığın bir başka nedeni insanın kronik veya halk arasında tedavisi yok
yatkın olduklarını anlamak olmalıdır. kesinlik arayışı olabilir. Hekimlik diye bilinir. Teknoloji ve bilimsel ge-
Ardından hekimlerin, hastaların gü- bilimsel veriler doğrultusunda yapılır. lişmelere rağmen halen birçok hastalık
venliğini sağlamak için neler yapabile- Oysa bilimde matematikte olduğu gibi kısmen veya tümüyle çözümsüzdür.
ceğini tartışmaktır. mutlak kesinlik, ispat yoktur. Bilimde İnsan yaşamının uzamasıyla bu grup
mucize, her derde deva yoktur, belli hastalıkların sayısı giderek artmak-
İNSANLAR NEDEN ŞARLA- güçteki kanıtlar vardır ve bu kanıtlar tadır. Bu durumu abartan şarlatanlar
TANLARA YÖNELİRLER? modern tıbbın hiçbir derde deva
Şarlatanlık muhtemelen insanlık tarihi yanlışlanabilirdir. Karl Popper’ın olmadığı safsatasını yayarak insanlara
ifadesiyle “bilim bataklıkta yürümeye”
kadar eskidir. Çünkü insanlık, hasta- benzer, sürekli daha derine inersiniz sahte umutlar verirler. Romatizmal
lıklar insanın zayıf, yanı ve bu nedenle ama hiçbir zaman bastığınız zemi- hastalıklar ve kanser türleri bu konuda
hekimlik sürünün zayıf halkasını nin kesinlikle değişmeyeceğinden ön plandaki örneklerdir. Oysa her iki
hedefleyen şarlatanlar için verimli bir emin olamazsınız. Bilim belirsizliğe alanda da ciddi gelişmeler vardır.
alan.
tahammül etmeyi ve sürekli derinleş- İnternet ve sosyal medya aracılığıyla
İnsanların şarlatanlara yönelmesinin meyi gerektirir. Bu durum hastalık iletişim ve bilgiye erişimin olağanüstü
ekonomik, sosyal, kültürel, psikolo- karşısında kesinlik arayan çoğu insan hızlanması da şarlatanlık uygulamala-
jik birçok nedeni vardır. Hekimlerle için tedirginlik yaratır. Buna rağmen rının yaygınlaşmasında rol oynamakta-
hastalar arasında bilgi açısından bir bilim elimizdeki en önemli ve güveni- dır. Doğruluğunu test edemeyecekleri
asimetri vardır. İnsanlarda bu bilginin lir araçtır. malumatla “bilim buğdayını şarlatan-
hekime verdiği güç nedeniyle hem Oysa şarlatanların söyleminde kesin lık samanından” ayıramayan insanlar
korkuya kadar varan saygı ve hem de çözümler, mucizeler vardır ve bu kolayca istismar edilebilmektedir.
bu gerilimden kaynaklanan bir yerme insanlar için çok rahatlatıcıdır. Şarla- ŞARLATANLIKTAKİ UYGULA-
ilişkisi vardır. Edebiyata yansıyan bu tanların en yaygın savunması, bilimin MALARIN ALICISI KİM?
durum Moliére’in “Hastalık Hastası” onları test etmek için uygun bir araç
adlı oyunundaki diyaloglarda dile olmadığıdır. Oysa bu doğru değildir, Widder ve arkadaşları yazılarında
genel olarak, tipik bir Geleneksel,
getirilmiştir:
yukarıda sıralananlar bilimsel yön- Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp (GATT)
Argan: Sana göre hekimler hiçbir şey temlerle bu iddialar yanlışlanabilir. kullanıcısını “kadın, orta yaşlı ve
bilmiyorlar demek! Ancak, bir iddia ne kadar mantıksızsa, üniversite mezunu, sağlık algısı daha

EYLÜL-EKİM 2021 hekim sözü 33