Page 43 - Hekim Sözü (Sayı 20) Mart-Nisan 2022

ETİK

ve sürekli erişilebilir durumda olan şekilde ve ne amaçla kullanılacağı, rin çalışma koşullarının ve saatlerinin
hekimin mahremiyet hakkının da örse- veri güvenliğinin nasıl sağlanacağı, ne nasıl olacağı tanımlanmamış, özel
lenebileceği unutulmamalıdır” vurgusu kadar süre saklanacağı hastaya açık hayatlarının korunmasını, dinlenme
yapılmıştır. TTB Etik Kurulu görüşün- ve anlaşılır bir şekilde bildirilmelidir. haklarını kullanmalarını güvence altı-
de ek olarak “Kişisel sağlık verilerinin Hastanın sesli ve görüntülü kayıt na alacak düzenlemeler yapılmamıştır.
elektronik ortamda kullanımının veri alınmasını reddetmesi sağlık hizmetine Uzaktan uygulamalar ile nitelikli emek
satma temeli üzerine kurulmuş şirket- erişimini engellememelidir. olarak kabul edilen hekim emeğinin
lerin yazılımları üzerinden gerçekleş- sömürülmesinin, değersizleştirilmesi-
tirilmesi bilgi güvenliği üzerinde daha Her ne kadar yönetmelikte kanunen nin yolu açılmıştır.
çok durulmasını gerektirmektedir. izin verilen mercilere ve idarî bir
Gizliliğin sağlanamaması nitelikli has- soruşturma kapsamında bakanlık Bu yönetmelik, hasta muayeneleri-
ta hekim ilişkisinin temeli olan güven müfettişlerine bu kayıtlara erişim izni nin 5 dakikaya kadar indiği, merkezi
değerini örseleyecektir” ifadelerine verilir, denilmişse de bir kişinin kişisel sistemden randevu alınamadığı bir
yer verilmiştir. Mahremiyet ve kişisel verilerinin bir idari soruşturma konusu dönemde, uzaktan hizmet sunumu-
verilerin korunmasına aykırı davranış- yapılması Anayasa’da korunan temel nun sağlık hizmetlerindeki sıkışıklığı
ların ne tür bir hukuki yaptırıma tabi haklara müdahale niteliğinde olup bu aşmak için bir araç hale getirilmesine
olacağının da açık ve öngörülebilir bir madde Avrupa İnsan Hakları Sözleş- yol açmaktadır. Bu yönü ile de hekimi
şekilde kurala bağlanması gerekir. mesinin 8. ve Anayasa’nın 20. madde- tamamen bir teknik eleman haline
si ile korunan özel hayatın gizliliği ve getirerek hekim kimliğine olumsuz
Yönetmeliğin Kişisel Verilerin Korun- kişisel verilerin korunması haklarını etkileri olacağı ve hekimlik mesleğinin
ması başlığını taşıyan 12. maddenin ihlal etmektedir. Yönetmelik bu hali değersizleşmesine yol açacağı açıktır.
4. fıkrasında “Tarafların açık rızası ile hekimleri sır saklama yükümlülüğü-
olması hâlinde sunulan uzaktan sağlık nü ihlal etmeye zorlayan bu düzenle- Yönetmelik, TTB Etik Kurulu görüşün-
hizmetine ilişkin görüntülü veya sesli meler içermektedir ve hekim ile hasta de belirtilen teletıp uygulamaları sağlık
kayıt alınabilir. Kayıtlar, uzaktan sağ- arasındaki güven ilişkisini zedeler hizmetlerinin ticarileştirilmesi için
lık hizmeti veren sağlık tesisinde veya niteliktedir. yeni bir alan oluşturabileceği kaygısını
bakanlığın izin verdiği güvenli veri Dünya Tabipler Birliği belgesinde de artırmaktadır. Mevcut hali ile yönet-
merkezlerinde saklanır. Kanunen izin vurgulandığı gibi bir hekim, ülkedeki melik teknolojiye ulaşmadaki eşitsiz-
verilen mercilere ve idarî bir soruş- hukuksal ya da etik çerçeveyi ihlal likler ile sağlık hizmetlerine erişimde
turma kapsamında bakanlık müfettiş- eden teletıp uygulamalarında yer alma- artan engellerin giderilmesini sağlaya-
lerine bu kayıtlara erişim izni verilir. cak düzenlemelerden yoksundur.
Bu kapsamda alınmış olan görüntülü malıdır. Hekim, uzaktan uygulamanın TTB Etik Kurulu görüşünde, bir
uygunluğuna kendi mesleki özerkliği
veya sesli kayıtlar, on iki aydan fazla çerçevesinde karar vermeli ve kullanı- yasal düzenleme olmadığından, zarar
saklanamaz ve sürenin dolması ile lacak sistemin seçiminde özerk olmalı, oluşması durumunda sorumluluğun
birlikte ayrıca bir bildirime gerek takdir hakkını kullanmalıdır. Ancak kimde olduğu ve nasıl tazmin edileceği
olmaksızın silinir” denilmektedir. yayımlanan yönetmelik uzaktan sağlık bakımından belirsizliğe dikkat çekmiş;
Bu kural kişisel verilerin korunması uygulama yetkisini ve iznini Sağlık Ba- alandaki uygulamaların artması nedeni
başlığı altında olmakla birlikte kişisel kanlığı’nın onay verdiği sistemleri kul- ile yasal düzenleme yapılması gereğini
verilerin korunmasına dair tüm ilkeleri lanma koşulu ile sağlık kuruluşlarına vurgulamıştır. Ancak düzenleme
ihlal etmektedir. Öncelikle görüntülü vermektedir. Bu düzenleme il hekimin meslek örgütleri, uzmanlık dernekleri,
ve sesli kayıt alınması ne şekil ve usul- mesleki özerkliği zedelenmektedir. hasta dernekleri gibi sosyal taraflara
de temin edileceği belli olmayan açık danışarak, Anayasa ve uluslararası
rıza alınması dışında hiçbir koşula Yönetmelikte ülkenin herhangi bir insan hakları sözleşmelerinde yer alan
bağlanmamıştır. Oysa uzaktan verilen yerindeki sağlık kuruluşuna, başka temel ilkelere uygun bir şekilde kale-
bir sağlık hizmetinin hastanın sağlığı sağlık kuruluşlarının ve insan gücünün me alınmalıdır.
ve üstün bir kamu yararı söz konusu olduğu bölgelerde, hatta yurtdışında
olmayan durumlarda görüntü ve ses hizmet verme yetkisi verilmekte- TTB Etik Kurulu uzaktan sağlık
kaydedilmesinin hiçbir meşru açıkla- dir. Hastaların ve hekimlerin sağlık uygulamalarını ancak tanımlanmış
ması yoktur. Bu nedenle sesli ve gö- kuruluşunda bulunmaksızın sağlık durumlarda kullanmak üzere, alanın
rüntülü kayıt alınmaması esastır. Sesli hizmetlerinin verilebilmesine izin uzmanlarınca mesleki standartlar ve
ve görüntülü kayıt alınmasının zo- verilmiştir. Mekandan ve coğrafyadan etik ilkeler, alana uygunluğu, uy-
runlu olduğu durumlarda da koşulsuz bağımsız sağlık hizmet sunumuna izin gulamaya dahil edilebilecek kişiler,
bir açık rıza yeterli görülmemelidir. verilmesi, hekimin kendi özel yaşa- uygulamaların nasıl gerçekleştirileceği,
Hastanın açık rızası alınmadan önce mına yönelik ihlallere yol açacaktır. yaşanacak olumsuzluklarda izlenecek
ses ve görüntülü kaydın alınmasının Yönetmelikte uzaktan sağlık hizmeti yolları kapsayan rehberler oluşturul-
niye zorunlu olduğu, bu kayıtların ne sunan sağlık kuruluşlarında hekimle- masını önermektedir.

MART-NİSAN 2022 hekim sözü 41