Page 19 - Hekim Sözü (Sayı 19) Ocak-Şubat 2022
P. 19

DOSYA


            geliyor. Hekimlik yapan herkesin bu   kamu görevlerine– aday olma koşulları   İnsan haklarını ben, herşeyden önce
            normlara uyması beklenir. Ne var ki,   arasında, başvuranların etik ve insan   etik ilkeler olarak anlatıyorum. Etik il-
            bu normlar yetmiyor,  özellikle de   hakları eğitimi görmüş olmalarını da   keler olmalarından da, bu hakların en
            kritik durumlarda yetmiyor, her tek   eklemek uygun olur. Çok yakın olma-  başta insanlararası ilişkilerde kişilerin
            durumun doğru değerlendirilmesini   sa da, böyle bir gün gelir muhakkak.  yapıp ettiklerini belirlemesi gereken
            yapabilmeyi gerektiriyor. “Aydın-                                 normlar olmalarını kastediyorum.
            lanmış onam”a bakalım: Bir hekim,   arihsel açıdan değerlendirdiğimizde   Oysa kişilerin çoğunun yapıp ettik-
            Yahova şahidi olmayan birinden kan   Tetik değerlerin değişimi/gelişimi   lerini ya kendi çıkarları  -kişisel veya
                                             söz konusu mudur, bu değişim nelere
            almak istemeyen bir Yahova şahidi-  bağlıdır?                     grupsal çıkarları-  ya da kültürlerinin
            ne kan verecek mi, yoksa ölmeye mi                                değer yargıları  -içinde büyüdükleri
            bırakacak?                       Etik değerler değişmez. Değişen, belir-
                                             li bir yerde, belirli bir zamanda değer   grubun iyi ve kötü saydıkları-  belir-
            Tıp eğitimi sırasında, öğrencilerle mes-  sayılanlardır. Saygı, güven, adil olma,   liyor.  Ne var ki, değerli eylemler, en
            lekte karşılaşılan etik sorunlar ve etik   dürüstlük gibi değerler, göreli veya   azından doğru eylemler, bilgisel bir
            ilkeler olarak insan hakları sorunları   mutlak olmanın ötesindedir. Bunlar,   etkinlik olan doğru değerlendirme-
            etik ve insan hakları bilgisiyle tartış-  kişi özellikleri ve değerlilik yaşantıları-  lere ve etik değerler bilgisi ile insan
            tırılmalı, öyle ki meslek hayatlarında,   dır. Değişik ve değişken olan, kültürel   haklarının açık bilgisine dayanır. Gün-
            işbaşında karşılaştıkları bir durumu   değer yargılarıdır, bir grubun iyi-kötü   lük yaşamımızda olduğu gibi, meslek
            yalnızca fizyolojik bir durum olarak   saydıklarıdır. Ama değerler ile değer   yaşamımızda bütün yapıp ettiklerimi-
            değil, bir bütün olarak, taşıdığı etik   yargıları karıştırıldığı için, değerler   zin, insan haklarıyla doğrudan veya
            değer sorunlarıyla birlikte değerlen-  için de öyle bir tartışma oluyor. Bun-  dolaylı olarak ilgili olduğunu unutma-
            direbilsinler ve o durumda yapılması   lar arasındaki fark görülünce, böyle   mak gerekir.
            gerekeni/yapılabilir olanı bulabilsinler.   bir tartışma da biter.
            Bunları yapamadıkları durumlarda ise,                             Genel olarak özgürlüğü değil de,
            ilgili norma uygun davranmalarının   ir toplumda hukuk ile ilgili ciddi   özgürlük haklarını bir-iki cümleyle an-
            değer koruma olasılığını artırdığını,  Bgüven sorunları varsa, etik değer-  latmak gerekiyorsa,  şöyle diyebilirim:
            ama değer korumayı garantilemediğini   leri korumak ve sürdürmek ile ilgili   Özgürlük, yaygın şekilde anlaşıldığı
            bilsinler.                       sorunlar da yaşanır diye düşünüyorum.   gibi, kişinin “kendisi” (?) dışında biri-
                                             Hukuksuz bir etik düşünebilir miyiz?
                tik değerler açısından 21. Yüzyılda                           leri tarafından ya da birşeyler tarafın-
            Eyaşadığımız salgında insanlık neler   Hukuksuz etik olur, ama etiksiz hukuk   dan yalnız belirlenmemesi değil, buna
            yaşadı, bundan ne gibi dersler çıkardı,   olmamalı  -eğer hukuku çıkar değil de   ek olarak kişinin istediklerinin ve
            ya da çıkarabildi mi?            hak korumak için istiyorsak, olmama-  eylemlerinin değer bilgisi tarafından
                                             lı. Bugün ise olabiliyor. İnsan          belirlenmesidir. Yaptıkla-
            Nasıl oldu da bir doğa olayı bu pande-  haklarına aykırı norm-
            miyi başlattı? Bunu bilmiyoruz. Bilen   lar da hukuk haline                  rı-tutumları hırsları veya
            varsa da, biz  –dünya kamuoyu–  bil-  getirilebiliyor, hem de                 çıkarları tarafından
            miyor. Ne var ki, yanlış anlaşılan öz-  usulüne uygun olarak.                  belirlenen bir insan
            gürlükle birleşen ve postmodernizimin   Hukukun insan hakla-                   özgür müdür?
            “ne olsa, olur”   motto’suyla, ayrıca   rından türetilmesi ge-                 Özgürlük haklarına
            da başka etmenlerle birleşen pandemi,   rektiği, dolayısıyla da               gelince: İnsan hakları-
            bizi ‘postmodern dönem’ olarak adlan-  mahkemelerin verdiği
            dırılan dönemin sınırlarına getirmiştir.   kararların doğrudan ya da         nın taşıyıcıları kişilerdir,
            Toslayıp duruyoruz. Dijitalleşme de   dolaylı olarak insan haklarıyla      ama özgürlüklerin taşıyıcı-
            bunu kolaylaştırıyor.            gerekçelendirilmeleri gerektiği düşün-  ları devletlerdir: örneğin İsveç’te
                                             cesi çoğu kafalarda yok henüz.   veya Mısır’da düşünce özgürlüğü
            Hiç şüphe yok ki, içinde bulundu-                                 vardır ya da yoktur. Bu da şu de-
            ğumuz durumdan etik sorunlarla   Etik bilgisi ve insan hakları bilgisi   mektir: siz ya da ben, yaygın olarak
            ilgili birşeyler öğrenmiş olan insanlar   olan ve tek tek durumlarda bu bilgi-  kabul edilenden farklı yeni bir bilgi,
            vardır, ama medyada gördüklerimize/  lere dayanarak karar veren insanların   yeni bir düşünce getirdiğimizde, diğer
            okuduklarımıza bakılırsa, bu musibet-  sayısı ne kadar artarsa, çatışmaların o   haklarımıza dokunulmamalı. Ama
            ten birşey öğrenmiş olanlar fazla gö-  kadar azalacağını beklemek bir kurun-  bu söylediklerimi de çok “açmak”
            rünmüyor. Dünyanın farklı ülkelerinde   tu olmaz.                 gerekiyor. Bu farklı bilgisinin, düşün-
            “kapanmaya” karşı protestolar ve
            insanları kapatmaktan çekinen karar   on olarak insan hakları kavramına   cenin niteliğini de belirtmek gerekiyor
            vericilerin tutumu nasıl anlaşılabilir?  Sgelmek istiyorum. Öğrencilerinize   -örneğin propagandayı kapsamadığını,
                                             anlattığınız derslerde insan hakları ve   neden kapsamadığını v.b. eklemek
            Birçok göreve –uluslararası görev ile   özgürlük kavramını nasıl ele alıyorsunuz?  gerekiyor.


                                                                                     OCAK-ŞUBAT 2022  hekim sözü  17
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24