Page 21 - Hekim Sözü (Sayı 17) Eylül-Ekim 2021

DOSYA

bir ilişki kurar. Ona göre ne kadar inanılmaz ölçüde genişlemesi dok-
para harcarsa sağlığı o kadar yükselir torlara küçük alanlarda uzmanlaşma
ve iyileşir. Oysa bu durum sadece çok zorunluluğu getirdi. Bunun sonucunda
yoksul topluluklar için geçerlidir. Hij- insanlar daha kapsayıcı, yumuşak
yen ve beslenme gibi temel ihtiyaçların ve kucaklayıcı görünen sahte bilime
karşılandığı ekonomik düzeyden sonra yönelme eğilimi göstermeye başladılar.
fazla para harcamak sağlığı ve yaşam Aşırı uzmanlaşmış hekimler zaman
beklentisini artırmaz. Bu noktadan sorunları sebebiyle kendi alanları dı-
sonra ne kadar para harcarsanız har- şına ilgisizleşip sahte bilim karşısında
cayın ister en pahalı vitaminleri alın, duyarsız kalmaya başladılar.
dünyanın en lüks detoks kamplarına
gidin, her yemeğinizi tek tek hesap- Bu sorunun çözümü veya en azından
layıp başınızda dikilen bir beslenme daha fazla büyümemesi için neler yapı-
uzmanı tutun, ister dışkınızı labora- labilir? Kökleri geniş bir alana yayıldığı
tuvarlarda analiz ettirip ona göre gıda için çözümün de farklı katmanlarda
katkıları tüketin, sağlık ölçütlerinizde ele alınması önemlidir. Yönetimlerin
bir milim bile ilerleme olmaz. ilaçlar ve sağlık kurumları üzerinde
uyguladıkları denetim ve sınırlamaları
Yine kapitalist sistemlerde sağlık ve bu alana da yansıtmaları gerekiyor.
gençliğin bir değer yargısı haline Şarlatanların söylemlerini topluma
dönüşmesi ve bunların satın alınabilir istedikleri gibi aktardıkları ve reyting
nitelikte kavramlar olduğu algısı sahte uğruna bir yıldız haline dönüştürül-
bilimin ekmeğine yağ sürdü. Yaşlan- dükleri medyanın da etik kodlarını
mamaya çalışmak veya en azından gözden geçirmesi şart.
genç görünmeye çalışmak bir varsıllık
göstergesi olarak ortaya çıktı. Dünyada Biz hekimlerin de bıkmadan ve usan-
anti-aging pazarının büyüklüğü 2018 madan hastalarımıza ve çevremize
yılında 50 milyar doları aştı. 2021 sahte bilimin risklerini anlatmamız
sonunda 60 milyar doları geçmesi uzun vadede sonuç verebilir. İtiraf
bekleniyor. etmesi zor da olsa pek çok şarlatanın
bir zamanlar meslektaşımız olduğunu
İnsan prototipi dışında tıp pratiğinin
yapısal özellikleri ve sorunları da sahte aklımızda bulundurmalıyız. Ne kadar
bilime ve şarlatanlara alan açmakta- yıpratıcı ve hak etmediğimiz koşullar-
her sorunumuzun, her hastalığımızın da da çalışsak, sahte bilimin kazançlı,
ilacı vardır. Hastalık veya yaşlanma dır. Modern tıbbın uygulayıcısı olan eğlenceli ve ışıltı gibi görünen ama adı
gibi olumsuzluklar insan doğadaki hekimlerin etik ve temkinli söylemleri gibi sahte, boş ve kirli dünyasından
çözümleri bilmediği veya uygulamadığı ve bu disiplininin yarar odaklı (utilita- uzak durmamız gerekiyor.
için başına gelir. Doğa dünyanın en rian) yapısı bunlar arasında sayılabilir.
önemli varlığı olan insanın ona sürekli Etkilerin ve yan etkilerin açıkça ve
mucizeler ve sürprizle sunan hizmet- rakamlarla ifade edilmesi modern tıp
karıdır. Onun görevi budur. Bilim araç ve uygulamalarını, sahte bilimin KAYNAKLAR:
ise doğanın karşıtı, soğuk, yapay ve mucize, bitkisel, doğal etiketleriyle 1. Sağlık Ararken Aldatılmak. Neden Sahte Bilimi
kimyasaldır. süslediği ürünleri karşısında zayıf ve Satın Alyoruz. Prof: Dr. Taner Damcı. Doğan
daha az çekici göstermektedir. Novus Yayınları. 2020.
Oysa gerçekte doğa ve bilim birbirinin 2. Anti-Aging Quackery: Human Growth Hormone
karşıtı kavramlar değildir. Bilim doğa- Bunun dışında doktorlarla hastalar and Tricks of the Trade—More Dangerous Than
yı, onun içindeki düzeni anlamanın ve arasındaki iletişim sorunları da sahte Ever. Journal of Gerontology: Biological Sciences.
Vol. 59A, No. 7, 682–691, 2004
onun insan üzerindeki etkilerini iyiye bilime geniş bir alan açmış durumda- 3. Is That a Fact?: Frauds, Quacks, and the Real
yönlendirmenin en etkin yoludur. dır. Popülist politikaların yaygınlaşma- Science of Everyday Life. Joe Schwarcz. ECW Press,
sı sağlık hizmetini bunun önemli bir 2014
Hakim ekonomik sistem olan ka- aracı haline getirdi. Yönetimlerin gö- 4. Science And Pseudoscience In Postmodern Socie-
pitalizm de sahte bilimin yelkenini zünde sağlık alanında kalite değil, çok ties. Željko PaviŽ. Informatol. 46, 2, 145-153, 2013
rüzgarla doldurur. Buna göre her şey ve hızlı iş yapma değer kazandı. Çoğu 5. The appeal of medical quackery: a rhetorical
gibi sağlık da alınıp satılabilir bir meta kurumda aşırı yüklenmeden dolayı analysis.Widder RM. Res Social Adm Pharm.
olarak görülmeye başlanır. Bunun bir doktor-hasta ilişkisinin derinliği, kali- 11(2), 2015
yansıması olarak günümüz insanı sağ- tesi ve süresi kaçınılmaz olarak azaldı. 6. The postmodern assault on science. If all truths
are equal, who cares what science has to say? Mar-
lık ve mutlulukla varlık arasında direkt Bir yandan da tıp bilgisi ve pratiğinin cel Kuntz. EMBO Rep. 13, 10, 2012

EYLÜL-EKİM 2021 hekim sözü 19