Page 19 - Hekim Sözü (Sayı 17) Eylül-Ekim 2021
P. 19

DOSYA


            Eski zamanlarda batı dünyasında   ürünlerinin içeriklerinin masum   kazanıyor?” sorusuna yanıt arama-
            kasaba kasaba dolaşıp işe yaramayan   olmadığı ve vaskülit, ilaç etkileşimleri   dan önce sahte bilimin vaat ettiği
            sıvıları mucize söylemiyle satanlarla   ve böbrek ve karaciğer gibi organlar   gibi faydaları sağlamayan ürünleri
            olan benzerliklerinden dolayı bugünkü   üzerinde toksik etkilerinin olabilece-  pazarlayan bir satış alanı olduğunu
            şarlatanlar da kimi kaynaklarda “yılan   ği pek çok çalışmada gösterilmiştir.   göz önünde bulundurmak gerekir.  Bu
            yağı satıcısı” olarak isimlendirilirler.   Bunun dışında başka bir sağlık riski   durumda onu besleyip büyütenler
            Günümüzde bazı şarlatanlar birer   de ürünlerin ve söylemlerin yarattığı   satın alan müşterilerdir. Gerçekten de
            televizyon yıldızı kadar ünlenmiş,   yanlış güven duygusunun gerçek   her satın alınan sahte bilim ürünü bu
            müridlik düzeyinde bağlı ve inançlı   tedavilerin reddi veya yarıda bırakıl-  pazarı büyütür, canavarı güçlendiririr,
            takipçileri olan, para ve güç sahibi   masıyla oluşabilecek vahim sonuçlar-  insanların tekrar tekrar aldatılmasını
            olmuş kişilerdir.                dır. Kanser, diyabet, hipertansiyon,   kolaylaştırır. Bunun için sahte bilim
                                             dislipidemi, şişmanlık gibi sorunlarda   tüm enerjsini tanınmaya, insanları
            Sahte bilim, bilimsel yöntemlerle   ilaç veya standart tıbbi tedavilerin   satın alma davranışı için ikna etmeye,
            etkinliği kanıtlanmamış veya hiçbir   kullanılmaması yaşamı tehdit eden   reklama ve pazarda önüne çıkan
            etkisi olmadığı gösterilmiş hatta kimi                            engelleri yok etmeye ayırır. Bu konuda
            zaman da açıkça zararlı yöntem,   sonuçlara yol açabilmektedir. Her
            ürün ve söylemlerin pazarlanması ve   durumun ilaçsız bir tedavi alternatifi   başarılı ve yaratıcı olduklarını itiraf
            satılmasıdır. Bazı durumlarda tıbba   olduğuna inandırılmış kitlelerde hem   etmek gerekir.
            yardımcı ve onun destekçisi kimliği-  hastalıklar daha tehlikeli olmakta hem   Aslında sahte bilimin yeni keşfedilmiş
            ne bürünür, bazen de tıbbın karşıtı   de aşı karşıtlığı gibi büyük toplumsal   ve ortaya çıkmış bir kavram olduğunu
            ve ipliğini pazara çıkaran söylemler   riskleri körükleyebilmekyedir.   söyleyemeyiz. Bilimin bugünkü anla-
            kullanır.                        Sahte bilim ve şatlatanlar sıklıkla   mıyla insanların yaşamını belirlemeye
                                             bilim ve tıp karşıtı söylemleri dile   başladığı aydınlanma çağından beri
            Şarlatanların en sevdiği ve aktif olduğu
            alanlar kanser, şişmanlık, diyabet gibi   getirdikleri ve medyayı etkin olarak   sahte bilim ve onun temsilcisi olan yı-
            tıpsal tedavileri uzun süren ve emek   kullandıkları için toplumda popülist   lan yağı satıcıları hep sahnede oldular.
            isteyen konulardır. Ayrıca genel olarak   politikalar sonucu zaten artmış olan   Ancak günümüzde insan prototipinin
            sağlıklı olma, yaşlanmaya engel olma,   bu eğilimleri körüklerler. Hastaneler   değişmesiyle ve toplumsal iletişim
            iş ve okul başarısı, bağışıklık sistemi-  ve sağlık personelinin kötü niyetli bir   kanallarını etkin kullanarak yaygın-
            nin güçlenmesi ve başka pek çok şeyin   sistemin bilinçli veya bilinçsiz aracı   laşıp, normallik algısı kazanmış ve
            kendi ürün ve söylemleriyle iyileşti-  oldukları algısı hekim hasta ilişkilerini   güçlenmiştir.
            rebileceği iddialarını sık sık ortaya   olumsuz etkileyen, güven kaybı ve   Kurtuluşu bilimde ve ilerlemede
            atarlar. Sözüm ona tıbbın boşluklarını   hatta çatışmalara zemin hazırlayan bir   arayan modern insanın, postmodern
            doldurmakta veya başarızlıklarını ka-  fay hattıdır.              insan prototipine dönüşmeye baş-
            patmaktadırlar. Bu konularda insanlar   “Neden sahte bilim ve şarlatanlar   laması sahte bilim ve şarlatanların
            sömürülmeye çok daha açıktır, doğru   gittikçe yaygınlaşıp normallik algısı   üreyip canlanması için oldukça uygun
            olmasını diledikleri, yüzde yüz sonuç
            verme iddiasındaki kolay ve mucizevi
            umutlara hemen sarılırlar. Sahte bilim
            büyük bir hızla bu insanların kaynak-
            larını tüketir, sonra hiçbir sorumluluk
            hissetmeden arkasını dönüp gider.
            Başka bir kılığa girmiş olarak yeniden
            ve başka bir köşeden ortaya çıkar.

            Sahte bilimin bireyler, toplum ve sis-
            temler üzerinde pek çok zararlı etkileri
            bulunuyor. İlk akla gelen olumsuz-
            luk, insanların açıkça aldatılıyor ve
            sömürülüyor olmasıdır. Yalan yanlış
            söylemlerle ve bilimsel çalışma diye
            yutturulmaya çalışılan uyduruk veriler
            ve kişisel gözlemlere dayanan mucize
            vaatlerinin satılmasıdır.

            Ancak daha önemli zarar insanların
            sağlığına olan etkileridir. Sahte bilim


                                                                                     EYLÜL-EKİM 2021  hekim sözü  17
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24