Page 19 - Hekim Sözü (Sayı 17) Eylül-Ekim 2021

DOSYA

Eski zamanlarda batı dünyasında ürünlerinin içeriklerinin masum kazanıyor?” sorusuna yanıt arama-
kasaba kasaba dolaşıp işe yaramayan olmadığı ve vaskülit, ilaç etkileşimleri dan önce sahte bilimin vaat ettiği
sıvıları mucize söylemiyle satanlarla ve böbrek ve karaciğer gibi organlar gibi faydaları sağlamayan ürünleri
olan benzerliklerinden dolayı bugünkü üzerinde toksik etkilerinin olabilece- pazarlayan bir satış alanı olduğunu
şarlatanlar da kimi kaynaklarda “yılan ği pek çok çalışmada gösterilmiştir. göz önünde bulundurmak gerekir. Bu
yağı satıcısı” olarak isimlendirilirler. Bunun dışında başka bir sağlık riski durumda onu besleyip büyütenler
Günümüzde bazı şarlatanlar birer de ürünlerin ve söylemlerin yarattığı satın alan müşterilerdir. Gerçekten de
televizyon yıldızı kadar ünlenmiş, yanlış güven duygusunun gerçek her satın alınan sahte bilim ürünü bu
müridlik düzeyinde bağlı ve inançlı tedavilerin reddi veya yarıda bırakıl- pazarı büyütür, canavarı güçlendiririr,
takipçileri olan, para ve güç sahibi masıyla oluşabilecek vahim sonuçlar- insanların tekrar tekrar aldatılmasını
olmuş kişilerdir. dır. Kanser, diyabet, hipertansiyon, kolaylaştırır. Bunun için sahte bilim
dislipidemi, şişmanlık gibi sorunlarda tüm enerjsini tanınmaya, insanları
Sahte bilim, bilimsel yöntemlerle ilaç veya standart tıbbi tedavilerin satın alma davranışı için ikna etmeye,
etkinliği kanıtlanmamış veya hiçbir kullanılmaması yaşamı tehdit eden reklama ve pazarda önüne çıkan
etkisi olmadığı gösterilmiş hatta kimi engelleri yok etmeye ayırır. Bu konuda
zaman da açıkça zararlı yöntem, sonuçlara yol açabilmektedir. Her
ürün ve söylemlerin pazarlanması ve durumun ilaçsız bir tedavi alternatifi başarılı ve yaratıcı olduklarını itiraf
satılmasıdır. Bazı durumlarda tıbba olduğuna inandırılmış kitlelerde hem etmek gerekir.
yardımcı ve onun destekçisi kimliği- hastalıklar daha tehlikeli olmakta hem Aslında sahte bilimin yeni keşfedilmiş
ne bürünür, bazen de tıbbın karşıtı de aşı karşıtlığı gibi büyük toplumsal ve ortaya çıkmış bir kavram olduğunu
ve ipliğini pazara çıkaran söylemler riskleri körükleyebilmekyedir. söyleyemeyiz. Bilimin bugünkü anla-
kullanır. Sahte bilim ve şatlatanlar sıklıkla mıyla insanların yaşamını belirlemeye
bilim ve tıp karşıtı söylemleri dile başladığı aydınlanma çağından beri
Şarlatanların en sevdiği ve aktif olduğu
alanlar kanser, şişmanlık, diyabet gibi getirdikleri ve medyayı etkin olarak sahte bilim ve onun temsilcisi olan yı-
tıpsal tedavileri uzun süren ve emek kullandıkları için toplumda popülist lan yağı satıcıları hep sahnede oldular.
isteyen konulardır. Ayrıca genel olarak politikalar sonucu zaten artmış olan Ancak günümüzde insan prototipinin
sağlıklı olma, yaşlanmaya engel olma, bu eğilimleri körüklerler. Hastaneler değişmesiyle ve toplumsal iletişim
iş ve okul başarısı, bağışıklık sistemi- ve sağlık personelinin kötü niyetli bir kanallarını etkin kullanarak yaygın-
nin güçlenmesi ve başka pek çok şeyin sistemin bilinçli veya bilinçsiz aracı laşıp, normallik algısı kazanmış ve
kendi ürün ve söylemleriyle iyileşti- oldukları algısı hekim hasta ilişkilerini güçlenmiştir.
rebileceği iddialarını sık sık ortaya olumsuz etkileyen, güven kaybı ve Kurtuluşu bilimde ve ilerlemede
atarlar. Sözüm ona tıbbın boşluklarını hatta çatışmalara zemin hazırlayan bir arayan modern insanın, postmodern
doldurmakta veya başarızlıklarını ka- fay hattıdır. insan prototipine dönüşmeye baş-
patmaktadırlar. Bu konularda insanlar “Neden sahte bilim ve şarlatanlar laması sahte bilim ve şarlatanların
sömürülmeye çok daha açıktır, doğru gittikçe yaygınlaşıp normallik algısı üreyip canlanması için oldukça uygun
olmasını diledikleri, yüzde yüz sonuç
verme iddiasındaki kolay ve mucizevi
umutlara hemen sarılırlar. Sahte bilim
büyük bir hızla bu insanların kaynak-
larını tüketir, sonra hiçbir sorumluluk
hissetmeden arkasını dönüp gider.
Başka bir kılığa girmiş olarak yeniden
ve başka bir köşeden ortaya çıkar.

Sahte bilimin bireyler, toplum ve sis-
temler üzerinde pek çok zararlı etkileri
bulunuyor. İlk akla gelen olumsuz-
luk, insanların açıkça aldatılıyor ve
sömürülüyor olmasıdır. Yalan yanlış
söylemlerle ve bilimsel çalışma diye
yutturulmaya çalışılan uyduruk veriler
ve kişisel gözlemlere dayanan mucize
vaatlerinin satılmasıdır.

Ancak daha önemli zarar insanların
sağlığına olan etkileridir. Sahte bilim

EYLÜL-EKİM 2021 hekim sözü 17