Page 28 - Hekim Sözü (Sayı 20) Mart-Nisan 2022

DOSYA

burjuvazinin karşısında tarihi belirle- desteğiyle yükselen Nazizm ve faşizm
me gücüne sahip yeni bir sınıf, “işçi ancak milyonlarca insanın yaşamını
sınıfı” doğmuştur. yitirdiği II.Dünya Savaşı’yla durduru-
labilmiş; bu savaştan güçlenerek çıkan
İşçi sınıfı mücadelesi, 19. yüzyılın Sovyetler Birliği’nin kapitalist ülkeler
ikinci yarısından itibaren özellikle üzerindeki tehdidi daha da artmıştır.
erken sanayileşen Avrupa ülkelerinde
hızla yayılmıştır. Grevler ve eylem- Sovyetler Birliği’nin siyasi üstünlü-
lerle kendini gösteren bu mücadele- ğüyle sona eren savaş sonrasında
ler, kapitalist sistem için önemli bir kapitalist sistem, 19. yüzyıl sonlarında
tehdit halini almıştır. Burjuvazi bu girdiği krizi aşmak için yeni bir ser-
tehdit karşısında, işçi sınıfını sistemle maye birikim stratejisi benimsemiştir.
bütünleştirmek amacıyla emekçileri Bu stratejinin bir ayağı üretimin tek
dışlayıcı politikalardan tavizler verip çatı altında toplandığı “Fordizm” diğer
birtakım “demokratik” düzenlemelere ayağı ise talep yönlü politikaların
gitmek zorunda kalmıştır. Böylece gereği olan “sosyal/refah devleti” uy-
emek süreçlerinde ve siyasal alanda gulamalarıdır. “Yoğun birikim rejimi”
ayrımcılığı az da olsa sınırlandıran ve olarak da anılan bu dönemde uluslara-
burjuvazinin çıkarlarına uymadığı için rası ticaret sınırlanmış ve üretim ulusal
emekçilerin kullanamadıkları (birinci pazara dönük olarak yapılmıştır. Savaş
nesil) hakları kullanabilmelerini de sonrası sermaye birikim rejiminin
sağlayacak, (ikinci nesil haklar olarak ihtiyaçları ve soğuk savaş döneminde
da ifade edilen) örgütlenme başta artan sosyalizm tehdidi, burjuvaziyi
olmak üzere sosyal ve siyasal haklar işçi sınıfıyla “uzlaşı” içinde olmaya
elde edilmiştir. mecbur bırakmıştır.
19. yüzyıl sonlarında yükselen sınıf Kapitalizmin yeniden krize girdiği
mücadelesinin emek maliyetlerini art- 1960’ların sonlarına kadar sürecek bu
tırmasının da etkisiyle içine düştüğü “uzlaşı” döneminde, başta İnsan Hak-
kriz; kapitalizmi, 20. yüzyılın başında ları Evrensel Bildirgesi olmak üzere,
bir dünya savaşına sürüklemiştir. I. demokratikleşme adına önemli adımlar
Dünya Savaşı krizin aşılması için ye- atılmıştır. Evrensel norm halini alan
terli olmadığı gibi 1917 Ekim Devrimi ileri demokrasi ilkeleri özellikle Batı
ve merkez kapitalist ülkelerin işçileri Avrupa ülkelerinde tarih boyunca
arasında yaygınlaşan sosyalizm akımı, görülmemiş parıltılı bir yirmi yılın
kapitalizm üzerindeki tehditleri arttır- yaşanmasını olanaklı kılmıştır. Bu
mıştır. I. Dünya Savaşı’nı sonlandıran dönemde ekonomik ve sosyal hakların
Versay Barış Anlaşması’yla işçi sınıfı- yanısıra (üçüncü nesil haklar olarak da
nın elde ettiği hakları yaygınlaştırmak tanımlanan) barış hakkı, çevre hakkı,
amacıyla Uluslararası Çalışma Örgütü halkların kendi kaderini belirleme Böylece işçi sınıfının 200 yıllık müca-
(ILO) kurulurken; oy kullanmak, parti hakkının tanınmasının yanısıra kadın delesiyle elde edilen haklar, bir çırpıda
kurmak gibi siyasal haklar da genişle- haklarında da önemli ilerlemeler kay- alaşağı edilerek 18. yüzyılın sonlarını
tilmiştir. dedilmiştir.
andıran “vahşi” çalışma koşullarında
Burjuva demokrasisinin işçi sını- 20-25 yıl gibi kısa bir sürede demok- kâr hadleri yeniden yükseltilebilmiştir.
fı ve sosyalizmin tehdidi altında, raside sağlanan ilerlemeler, 1970’lerle Küreselleşmenin çevre ülkelerde neden
uluslararası hukuku da oluşturarak, birlikte kapitalizmin yeniden girdiği olduğu “vahşi” çalışma rejimi kısa
sağladığı ilerleme uzun sürmemiştir. krizin müsebbibi olarak görülmüş
Kapitalizmin dünya savaşı ile aşıla- ve sınıflar arasındaki uzlaşıya imkan sürede merkez ülkelere de yansımış,
mayan krizi, 1929 buhranıyla zirveye veren “birikim rejimi” sona erdirilmiş- bir taraftan üretim ve emek süreçlerin-
ulaşınca burjuvazi, bir taraftan emek tir. Sermaye birikimine engel olduğu de esnekleşmeyle birlikte iş güvencesi
gücü üzerinde tahakküm oluşturacak düşünülen demokratik kazanımlardan ortadan kalkarken diğer taraftan neoli-
yeni bir üretim biçimi olarak Fordiz- kurtulmak için üretim, “küreselleşme” beral politikalarla tasfiye edilen sosyal
mi yaygınlaştırmaya çalışırken diğer adı altında demokrasinin gelişmediği, devlet, sağlık ve sosyal güvenlik başta
taraftan da faşist ve totaliter rejimleri dolayısıyla burjuvazinin emekçiler olmak üzere sosyal hakları aşındırıl-
destekleyerek işçi sınıfını baskı altına üzerinde daha kolay tahakküm kura- mıştır. Böylece sermayenin emek gücü
almaya çalışmıştır. Burjuvazinin bileceği çevre ülkelere kaydırılmıştır. üzerindeki tahakkümünü sınırlayan

26 hekim sözü MART-NİSAN 2022