Page 27 - Hekim Sözü (Sayı 20) Mart-Nisan 2022

DOSYA

ratik” olması sonucunu doğurur. Bu hukuki dışlanmaya karşı hakkını
aramak için örgütlenmeye ve taleple-
Kapitalist üretim sisteminin antide- rini dile getirmeye çalışan emekçilerin
mokratik doğası, toplumsal ilişkilere eylemleri ise “girişimcilik özgürlüğü”-
de yansır. Burjuvazi, politik iktidarının ne aykırı olduğu gerekçesiyle engellen-
aracı olarak demokrasiyi egemenliği miştir. Daha açık bir ifadeyle, emekçi
için tehdit oluşturmayacak ölçüde kesimleri dışlayan, bireysel hak ve
kabullenebilir. Örneğin liberal demok- özgürlüklerini kullanabilme olanakları-
rasinin çerçevesi içinde anayasa yapar, nı ellerinden alan burjuva hukukunda
parlamento ve çeşitli düzeylerde demokrasiyi tanımlayan eşitlik ve
toplum kesimlerini temsil edecek ku- özgürlükler sadece egemenlerin kulla-
rumların faaliyetine olanak tanır, genel nabildiği haklar olagelmiştir.
oy hakkını ve -toplumsal baskı ölçü-
sünde- politik özgürlükleri kabul eder. Kapitalizm gibi varlığını üretim
Ama aynı zamanda tüm bu demokra- sürecinde emeğin yarattığı değere el
tik haklardan ve kurumlardan halkın koyarak sürdürebilen, bu nedenle ça-
yararlanma imkanlarını sınırlandırır. lışanlar üzerinde tahakküm kurmanın
Burjuva devleti, egemen sınıfın dışında zorunlu olduğu bir sistemde bireylerin
kalan toplum kesimlerinin politik faa- hukuk metinlerinde yer alan haklarını
liyetini sürekli olarak denetim altında kullanabilmek için toplumsal bir güce
bulundurarak ekonomik ve sosyal sahip olması gerekir. İşçi sınıfının
hakları politik faaliyetten uzak tutacak ortaya çıkması da işte bu gerekliliğin
tarzda -sivil toplum örgütlenmesi biçi- bilincine ulaşılmasıyla olmuştur.
minde- organize eder. Sınırları yasalar- Sanayi Devrimi sonrasında kente göçe
la belirlenmiş olsa da siyasi hakların zorlanan milyonlar yaşamlarını sefalet
bir garantisi bulunmaz; “olağanüstü” içinde sürdürmek zorunda kalmış;
olarak tanımlanan hallerde tüm haklar işsizliğe, güvencesizliğe, uzun çalışma
askıya alınabilir (Örneğin 15 Temmuz sürelerine, çocuk işçiliğine, kadınların
darbe girişimi sonrasında hükümetin gece çalıştırılmalarına ve son derece
OHAL ilanını demokrasinin en ileri düşük ücretlere karşı tepkiler yüksel-
ilkelerini belirleyen belgelerden biri meye başlamıştır. Tüm bu sorunların
olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşme- kaynağı olan kapitalist sisteme ve
sürecinde üretici güçler arasındaki si’nin “Olağanüstü Hallerde Yüküm- sermaye sınıfına karşı birey olarak baş
dengeyle oluşan demokrasi, toplumun lülükleri Askıya Alma” başlıklı 15. edebilmelerinin mümkün olmadığını
diğer alanlarına da yansır. maddesine dayandırması gibi). gören emekçiler “dayanışma içerisin-
de örgütlü bir mücadele yürütülmesi
Kapitalist toplumda demokrasi, emek Temellerinin “önsözünde İnsan ve gerektiği” bilincine ulaşmıştır.
gücü dışında kalan üretim faktörlerini Yurttaş Hakları Bildirgesi’ne yer veren
elinde bulunduran burjuva (sermaye) 1791 Anayasası”yla atıldığı kabul Her türlü engellemeye karşın emek-
sınıfının egemenliğinin yansıması edilen burjuva demokrasisinin devin- çilerin yürüttüğü örgütlü mücadele,
olarak karşılık bulur. Burjuvazinin, genliğini, sınıf mücadeleleri tarihiyle kendilerini yok sayan, sefalete sürük-
birlikte izlemek mümkündür. Temel leyen düzene bir başkaldırıdır. İşçiler
sermaye birikimi için gereken ar-
tı-değeri elde edeceği üretimi/hizmeti hak ve özgürlüklere ilişkin -birinci ne- tepkilerini üretimden gelen güçlerini
sil haklar- birçok düzenlemeyi (yaşam kullanarak, yani kapitalizmin can
gerçekleştirebilmesi için emek gücünü
satın alması gerekir. “Artı-değer” bü- hakkı, eşit yurttaşlık hakkı, kölelik ve damarı olan üretimi grevlerle durdura-
cariyeliğin kaldırılması vb) içeren 1791 rak göstermiştir. 18. yüzyılın sonların-
yük ölçüde (teknolojinin emek gücünü Anayasası’nda “mülkiyet hakkı ve giri- da başlayan işçi hareketleri, giderek
ikame edilebildiğince sınırlanabilse de) şimcilik özgürlüğü” özellikle vurgula- bilinçli örgütlenmelere ve mücadeleye
emek maliyetinin düşük, üretkenliği- nırken mülkü ve girişim için sermayesi dönüşmüş ve “1848 Devrimleri”yle
nin (verimliliğinin) yüksek olmasına bulunmayan kesimlerin haklarına Avrupa’nın birçok ülkesinde büyük
bağlıdır. Daha fazla artı-değer elde ilişkin herhangi bir düzenlemeye yer işçi ayaklanmaları gerçekleşmiştir.
edebilmek için burjuvazi -kaçınılmaz verilmemiştir. Dolayısıyla mülk ve ser- Sömürüye ve sefalete karşı çalışma ve
olarak- emekçiler üzerinde tahak- maye sahibi olmayan ve Sanayi Dev- yaşam koşullarının iyileştirilmesini
küm kurma çabasında olur ki bu da rimi sonrasında “sefalet” koşullarında talep eden ayaklanmalar genellikle
eşitliğin, özgürlüğün gerçek manada çalışmak ve yaşamak zorunda kalan kanlı biçimde bastırılmıştır. Ancak
mümkün olmadığı kapitalist üretim emekçi kesimler; ekonomik, sosyal ve -Komünist Manifesto’da da belirtil-
ilişkilerinin doğası gereği “antidemok- siyasal haklardan yoksun bırakılmıştır. diği gibi- bu mücadeleler sonucunda

MART-NİSAN 2022 hekim sözü 25