Page 32 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

DOSYA

gibi saygın bir haber ajansı Brezilya’da okuyup, öğreniyoruz. Gerçekten de 20 olduğum ve üzerinde çokça çalışıl-
yapılan inaktif Çin aşısı Sinovac ile sene viroloji çalıştım, hiç bu kadar ga- dığını bildiğim antivirallere direnç
ilgili çalışma sonuçlarını “Bu aşının rip, farklı davranışı olan bir virüs oku- oluşturması açısından düşündürüyor.
etkinliği %50’dir” diye veriyor mesela. mamıştım, karşılaşmamıştım. Bulaşma Daha bir antiviral çıkmadan direnç
Aslında öyle değil. Çünkü aşı çalışma- yolları, hangi reseptöre bağlandığı gelişebiliyor.
sı üç aşamada yapılıyor. Ağır hastalığa kısa sürede anlaşıldı; ancak gariptir
karşı %100, orta şiddette hastalığa solunum yolları enfeksiyon etkeni nsanlık artık bu gibi salgınları daha
karşı %75 dolaylarında, daha hafif diyoruz ama her sistemde var ACE2 İsık yaşayacak, deniyor. Sizin bu
hastalığa karşı %50 etkili. Vay bu reseptörü. Onun için çok fazla organ konudaki görüşünüz nedir?
aşı %50 etkili deniyor. Ama kimse tutulmasını da beraberinde getiriyor. 20. yüzyılın son çeyreğinde, aşıların,
“mRNA aşıları da zaten ağır hastalığa Moleküler biyologlar, genetikçiler, antibiyotiklerin kullanılması, temiz
karşı yüzde 90-95’lerde koruyor, ama bir virüste genetik yapıdaki her hangi içme suyuna daha fazla erişim gibi ne-
biz mRNA ya da vektör aşılarının hafif bir değişikliğin etkenin davranışında denlerle enfeksiyon hastalıkları defteri
hastalıktan ne kadar koruduğuna dair farklılaşmaya neden olup olmadığına artık kapandı deniyordu. Ama 2000’li
bir bulguya sahip değiliz. Belki de on- bakarak değerlendirme yaparlar; eğer yıllara geldiğimiz zaman işin hiç de
larınki daha da düşük olacak. Sonuçta, virüsün davranışında bir değişime yol
yalan söylemeden ama gerçeklerin bir açıyorsa mutasyon; yol açmıyorsa var- öyle olmadığı görüldü. AIDS, dirençli
kısmını saklayıp, bir kısmını söyleye- yant diyorlar. Farkındaysanız şimdiye tüberküloz, Sars, Ebola gibi yeniden
rek bir savaş oluyor. kadar ki bütün farklılaşmalardan DSÖ ortaya çıkan ya da yeni ortaya çıkan
ve bilim dünyasında varyant diye birçok enfeksiyonla karşılaştık. Bun-
Bunu da söylemeden edemeyeceğim, bahsediliyor. Bu varyanttan bahseder- ların sıklıkla görülmesinde birtakım
insanların aşı ortaya çıktı pandemi so- ken Boris Johnson başta olmak üzere nedenler var. Küreselleşme dediğimiz
run olmaktan çıkıyor diye düşünmeleri birçok politikacı, sağlık bakanı, bilim dünya düzenindeki farklılaşma ile
çok yanlış. İki önemli faktör var: birin- dünyasından bazı insanlar “daha ağır paralel giden nüfus artışı, seyahatlerin
cisi bu aşıların, gerçek dünya verile- hastalık yapmıyor, ama çok daha hızlı yoğunlaşması, doğal ortamlarından
rine baktığınız zaman, %95 etkinliği yayılıyor” deseler de, benim bu konu- koparılıp farklı amaçlarla kullanılan
%60-70’lere düşecektir. Çünkü Faz 3 da birtakım soru işaretleri var kafam- vahşi ya da evcil hayvanlarla tema-
çalışmaları hep ideal koşullarda yapı- da. Birincisi daha hızlı yayıldığına dair sın artması, ormanların sorumsuzca
lan çalışmalardır. Kronik hastalığı vb. bilimsel bir yayın çıkmadı. Yayılım yok edilmesi, suyun ve toprağın kötü
olanları almazsınız gönüllüler arasına. hızı diye verilen değerler bilgisayarda-
İkinci olarak da toplumun %100’ünü ki bir takım matematik modellemeler kullanımı, iklim krizi gibi 20. yüzyıl-
aşılayamıyorsunuz. Bu nedenlerden üzerinden yapılıyor. Diyelim ki nisan da gelişme, başarı adı altında daha
ötürü pandeminin aşı ile sonlanması ayında on bin kişilik bir kasabada fazla para kazanmak için ekolojiyi ve
öyle kısa sürede gerçekleşmeyecek. 200 kişi enfekte, kasım ayına geldi- doğayı mahveden nedenler… Orman-
ları kesiyorsunuz ormandaki yarasa
İkinci olarak şunu da belirtmeliyim. ğimiz zaman aynı kasabada üç bin ya da birtakım vektörler, artropotlar,
Bu aşı bizi enfeksiyondan koruya- kişi enfekte. Tabii ki üç bin kişi daha keneler, sivrisinekler, tatarcıklar
cak ama, aşılanan kişiler virüs alıp fazla insana yayacak. Yani virüs yapı yerleşim bölgelerine atlıyorlar ve
kendilerinin hasta olmamalarına değiştirmese bile yayma hızı daha da taşıdıkları mikroorganizmalar ile
karşın etrafa yayabilecekler mi? Bunun artmış olacak. Şimdi acaba aralık ayın- temas olasılığınız artıyor. Bana kalırsa
böyle olduğu düşünülüyor. Sars-Cov2 da İngiltere’deki artışlar bu varyant yaşanan pandemi ilginç ve önemli
aşıları, hangisi olursa olsun, siste- hızlı yayılıyor diye mi ortaya çıktı, bir konu; insanlığın bunun üzerine
mik olarak bütün vücutta bir immün yoksa zaten hızlı yayılma olacaktı da o düşünmesi gerekiyor. Yani teknoloji,
sistem uyarısı yapıyor, ama mukozal sırada bu varyant mı izole edildi, bunu
immüniteyi uyarmıyorlar. Mukozal bilmiyoruz açıkçası. İngiltere de sapta- gelişme diyoruz ama daha fazla risk
immüniteyi uyarmadıkları için burun, nan ilk varyantı (V1), G Afrika (V2) ve altında olduğumuzu atlıyoruz. Riskten
boğaz mukozasına virüsün gelip Brezilya dan (V3) yeni virüs tiplerinin arındırılmış değiliz. Herkesin öykün-
yerleşmesini ve daha sonra oradan saptanması izledi. Ama şu an öncelik- düğü, uzun yıllar parası olanın gidip
dışarıya atılmasını engelleyemiyorlar. le bu varyantların daha hızlı yayıldığı Amerika’da Avrupa’da tedavi olduğu
Yani bu tarz bir yaşama alışmamız kabul edilmekte ise de, varyantların sağlık sistemlerinin nasıl çöktüğünü
gerekecek bir süre için. hiçbirinin en azından aşının oluşturu- gördük. Bir mikroorganizma 10 günde
lacağı antikorlardan tamamen kaçması çökertti koca batının sağlık sistemi-
eki mutasyonu da konuşalım mı söz konusu değil. ni. Bütün bu gelişmelere baktığınız
Pbiraz?
Mutasyonlar için uyanık olmak lazım. zaman demek ki birtakım şeyler yanlış
Sars-Cov2 biliyorsunuz bir RNA vi- Her ülkenin dizi analizlerini yapıp yapılıyor. Kar amacı güderek doğayı,
rüsü. Bir RNA virüsü olmasına karşın dolaşımdaki virüslerini izlemesi lazım. ekolojiyi hiç dikkate almadan bu şe-
bizi şaşırttı, çünkü beklediğimiz kadar Bu mutasyonlar beni daha çok aşının kilde saldırırsanız, pandemilerin sayısı
fazla bir mutasyon olmadı şimdiye oluşturacağı antikorlar açısından değil gittikçe artacak ve daha sıklıkla ortaya
kadar. Birçok özelliğini şaşırarak de ileride geliştirileceğinden emin çıkacaktır.

30 hekim sözü OCAK-ŞUBAT 2021