Page 13 - Hekim Sözü Sayı:5

DOSYA

anılan kimyasal. BPA etkileniminin bir-
çok yolu var ancak içinde BPA bulunan
kaplarda saklanan yiyecek ve içecekler
insanlar için ana etkilenme yolu. Poli-
karbonlu plastik ve epoksi reçine içeren
kaplardaki BPA, yiyecek ve içeceklere
geçerek bunların tüketilmesiyle de insan
vücuduna giriyor. Bu kapların yüksek
sıcaklıklara maruz kalması ya da ısıtıl-
ması BPA geçişini arttırıyor. BPA bazı
olumsuz sağlık etkileri açısından “olağan
şüpheli” bir kimyasal. Öte yandan son
yıllarda içme suyundaki mikroplastikler
de sağlık açısından giderek daha fazla en-
dişe oluşturuyor. BPA’nın da aralarında
yer aldığı “endokrin bozucu” kimyasallar,
östrojen, androjen ve tirod hormunu
benzeri etki göstererek, hormon resep-
törlerini ya da hormon metabolizmasını
etkileyerek çeşitli sorunlara neden oluyor.
Geniş bir grup olan “endokrin bozucu-
lar” arasında ilaçlar, dioksin ve dioksin
benzeri bileşikler, çok klorlu bifeniller,
DDT ve diğer pestisitler, plastik kaynaklı
bileşikler (BPA, fitalatlar vb) yer alıyor hatta bu etkiler başladı bile. BM Hükü-
ve gündelik hayatta kullanılan birçok metlerarası İklim Paneli’nin son raporu şu
üründe bulunuyor. etkilere işaret ediyor: Aşırı hava olayları,
• Gündelik hayat tarzımız ve alışkanlık- sıcak dalgaları, seller ve deniz seviyele- NASA verilerine göre
larımız da çevresel tehlikeler içeriyor. rinde yükselme, infeksiyöz hastalıklar ve
Telefondan yüksek gerilim hatlarına, baz vektör kaynaklı hastalıklar, hava kalitesi, Dünya’nın ortala-
istasyonlarından farklı elektrikli cihazlara gıda güvencesi, su güvencesi, yoksulluk, ma yüzey sıcaklığı
kadar çok geniş bir yelpazede elektro- göç ve yerinden edilme, çalışan sağlığı.
manyetik alana maruz kalıyoruz. Müzik Yapılabileceklerle ve içine doğru iler- 19.yüzyılın sonundan
dinleme alışkanlığımız işitme sağlığımızı lediğimiz “katastrofik döneme” gidişi itibaren yaklaşık 0.9
etkiliyor. Ergonomik sorunlar kas iskelet geciktirmek ile ilgili çok başlık var sıra-
sistemi bozukluklarını yaygınlaştırıyor. lanan. İklim krizine ilişkin iklimi öncelik oC artış göstermiş
Yeni kuşağın özellikle kas iskelet sistemi görüp hemen her şeyi baştan kurgulamak durumda, bunun
ve işitme problemleri daha erken yaşlarda gerekiyor. Gündelik yaşamdan politika-
başlayacak gibi görünüyor. ya kadar. Beslenme kaynaklarımızda ve temel nedeni de at-

• Bitti mi? Hayır. sağlıklı beslenmemizde biçimimizde dönüşüm sağlamak, binaları mosfere salınan başta
ya da şişmanlamamızda etkili faktörle- ve kentleri iklim öncelikli planlamak ve karbondioksit olmak
ri barındıran “gıda çevremiz, egzersiz dönüştürmek, ısıtmadan soğutmaya atık
çevremiz”, mesleksel risk ve tehlikeleri yönetiminden kent planına kadar her üzere insan kaynaklı
barındıran “işyeri çevremiz”, yaşadığımız aşamada iklime etkileri öncelemek, fosil sera gazları.
toplum, kent, ülkedeki “sosyal çevre- yakıtları terk etmek, yenilenebilir temiz
miz”….hepsi farklı etkenler ve etkiler enerji kaynaklarına yönelmek, ormanları
oluşturuyor. korumak, arttırmak (bazı BM verilerine
göre karbon tutulumunu arttırmak için
Gelelim neredeyiz ve nereye gidiyoruz bir trilyon adet ağaç dikmek gerekiyor),
sorusuna yanıt için değinilmesi gereken onlara gözümüz gibi bakmak, enerji
en önemli başlığa, iklim krizine. NASA kaynaklı CO2 emisyonlarının üçte birinin
verilerine göre Dünya’nın ortalama yüzey nedeni olan ulaşıma müdahale etmek ya-
sıcaklığı 19.yüzyılın sonundan itibaren pılabileceklerden sadece bazıları. Bütün
yaklaşık 0.9 oC artış göstermiş durumda, bunlar ve daha çokları sadece bireysel
bunun temel nedeni de atmosfere salınan düzeyde yapılabilecek ve başarılabilecek
başta karbondioksit olmak üzere insan şeyler değil.
kaynaklı sera gazları. Sıcaklık artışının Neredeyiz ve nereye gidiyoruz? Dönül-
büyük bir kısmı, son 35 yılda ortaya çıktı. mez akşamın ufkundayız. Vakit çok mu
2010 yılından bu yana, tarihin en sıcak geç?
beş yılı kayıtlara geçti. Gelinen noktada
sağlık açısından birçok etki bekleniyor Siz ne dersiniz?

EYLÜL-EKİM 2019 hekim sözü 11