Page 14 - Hekim Sözü Sayı 4

DOSYA

sistemlerinin örneği olarak gösterilebilir. sötik pazarının 120 milyon dolar olduğu
Ancak 1990’lardan itibaren başlayan sağ- tahmin edilmekte, bu pazarın her yıl %25
lık hizmetlerinde reform olgusu, tüm dün- oranında büyüdüğü belirtilmektedir. Bir
İşte “alternatif” yada sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi, kısmı kayıtdışı bir kısmı ise farklı faali-
arayışlar, kapitaliz- piyasalaştırılması ve bunun sonucunda yetler altında yürütülen diğer alternatif
da ticarileştirilmesini getirmiştir. ve geleneksel yöntemlerin ise ekonomik
min sağlığın piyasa boyutu bilinmese de önemli bir pazar
Sağlık hizmetlerinin ticarileştirilmesi ise,
malı haline getirmesi kapitalizmin doğası gereği hizmetlerini olduğu tahmin edilmektedir.
sonucu insancıllık- kar getiren ve kar getirmeyen olarak HEKİMLERİN TUTUMU
tan uzaklaşan tıbba ayrıştırmış, kar getirenler için toplumda NE OLMALI?
“kışkırtılmış talep” yaratılmıştır. Sağlık Doğrudan insan hayatını etkiyebilecek
alternatifi olarak reformu olarak adlandırılan “sağlık hiz- tıbbi bir yöntemin toplumsal ölçekte yani
ortaya çıkmıştır. metlerinde neoliberal dönüşüm” Dünya kitlelere uygulanabilir olmasının koşul-
Bankası öncülüğünde, ülkelerin sağlık larından biri, söz konusu yöntemin rast-
Bugün bu arayışlar bakanlıkları eliyle hayata geçirilmeye lantısal olarak değil bilimsel olarak etkili
devasa bir “alternatif çalışılmaktadır. Bu “sağlık reformları”nın olduğunun gösterilmiş olmasıdır. Bunun
ve geleneksel sağlık ayrıca sağlık finansman modelinde yaptı- aksi yani bilimsel etkinliği bilinmeyen,
ğı değişikler, hizmetten yararlanamayan yeterince kanıta dayanmayan yöntemlerin
uygulamaları paza- kitleler ortaya çıkarmıştır. hekimler tarafından uygulanması mesleki

rı”na dönüşmüştür. Diğer yandan neoliberalizmin artırdığı etik ilkeleriyle bağdaşmaz. Hekimlik
sosyal eşitsizlikler ve ortaya çıkan ekono- mesleğinin her konuya uygulanabilecek
iki temel ilkesi burada da geçerlidir:
mik krizler toplum sağlığının belirleyici-
leri üzerine (işsizlik, güvencesiz çalışma, “ÖNCE ZARAR VERME” VE
yoksulluk, kötü yaşam koşulları, kötü “ÖNLEM İLKESİ”
beslenme, çevre kirliliği gibi) etki ederek Hekimlik uygulamaları, bilimsel yöntem-
de toplum sağlığını olumsuz etkilemiş, lerle kanıtlanmış yararlılık ve zararsızlık
aynı zamanda sağlık hizmetlerinden ya- üzerine kuruludur. Önlem ilkesi ise, etkisi
rarlanamayan bir grup ortaya çıkarmıştır. bilinmeyen, hakkında yeterince bilgi ol-
Dünyanın çeşitli ülkelerinde patlak veren mayan bir uygulama, yöntem ya da ilacın
ekonomik krizlerle sağlık hizmetine ula- hastalara uygulanmamasıdır.
şamayan insanların yeniden geleneksel
tedavilere başvurdukları gözlenmiştir. Geleneksel ve alternatif sağlık uygulama-
larının günümüz Türkiye’sinde önemli
Neoliberalizmin sağlık üzerine etkileri bir pazar haline geldiği unutulmamalıdır.
sadece sağlık sistemlerinin “reforme” Bu pazar, insanlara mucizevi tedavilerin
(gerçekte deforme) edilişiyle açıklanamaz. tacirliğini yapmaktadır.
Kapitalizmin bu evreye girmesi, sağlık
alanında başka pazarların açılmasına da Bilimsel bilgi temeline dayanmadığı için
yol açmıştır. Bunlar, alternatif tıp uygu- geleneksel ve alternatif sağlık uygulama-
lamaları, bitkisel ürünler gibi kurumsal- larının bir bütün olarak toplum sağlığını
laşmış sağlık hizmetlerinin kapsamları tehdit eden bir boyutu vardır. Hekim-
dışında kalan yeni pazarlardır. leri ilgilendiren diğer bir konu ise, bu
uygulamaların olumsuz sağlık sonuçları
Piyasanın vahşi koşullarında daha çok ortaya çıktığında, bunların tedavilerinin
muayene, daha fazla teknoloji, daha çok modern tıp eşliğinde, hekimler tarafından
tetkik, daha çok ilaç ama buna karşı- yapılmasıdır.
lık daha az sağlık ve daha az insancıl
yaklaşım, insanları daha basit tedavilere Türkiye’de geleneksel ve alternatif
yöneltmiştir. İşte “alternatif” arayışlar, sağlık uygulamaları ile ilgili düzenleme
kapitalizmin sağlığın piyasa malı haline gereksinimi olduğu açıktır, ancak bu
getirmesi sonucu insancıllıktan uzaklaşan düzenleme de kanıt temelinde olmalıdır.
tıbba alternatifi olarak ortaya çıkmıştır. Sağlık Bakanlığı’nın rolü, geleneksel ve
Ama ironik bir şekilde, bugün bu arayış- alternatif sağlık uygulamalarına sıkı bir
lar devasa bir “alternatif ve geleneksel denetim getirmesi, umut tacirliği yapanla-
sağlık uygulamaları pazarı”na dönüşmüş- ra geçit vermemesi, cezai işlem yapılması
tür. Günümüzde Türkiye’de fitoterapi, gibi bu alanı kontrol eden bir yaklaşımda
işlevsel gıda, gıda takviyeleri ve nutra- olmalıdır.

12 hekim sözü TEMMUZ - AĞUSTOS 2019